|
Блокли қолиплар. Шахталар учун мулжалланган
йирик блокли қолип
Блок қолипнинг конструктив ечими, тўлиқ яхлит(монолит) темир-
бетонли қурилишдагидек, йиғма-яхлитли жамоат ва уй-жой қурилишларида
ҳам фойдаланиш имконини беради.
Қурилиш районининг иқлим шароити, транспорт йўлларининг
мавжудлиги,
йиғма
темир-бетон
ишлаб
чиқариш
саноатининг
ривожланганлиги ва техник-иқтисодий таққослаш натижаларига кўра, у ёки бу
вариант танланади. Кўп ҳолларда монолиттемирбетон ва йиғма
темирбетоннинг комбинациялашган-биргаликдаги варианти қўлланилади:
• монолит ташқи ва ички деворлар ва йиғма ораёпмалар;
• монолит ички деворлар ва йиғма ташқи деворлар ҳамда ораёпмалар;
• монолит ички деворлар, йиғма ораёпмалар ва йиғма-монолит ташқи
деворлар.
Заводларда ишлаб чиқарилган тайёр ҳолдаги ҳажмли-блокли
элементлар номенклатураси кенгайиб бормоқда, яъни санузеллар, лоджия
элементлари, лифт шахталари, ошхоналар, ахлат қувурлар, зина элементлари
ва ҳоказо.
Уй-жой биноларини оқим (поток) усулида барпо этишда, иш ҳажми
деярли бир-бирига тенг алоҳида иш жараёнлари бўйича қамровларга
бўлинади. Бу жараёнлар−қолипни монтажи, арматураларни ўрнатиш,
бетонлаш, йиғма элементларни монтаж қилиш.
Металл палубали йирик блокли қолиплар кўп ҳолларда оралиқ-
пролетлари унча катта бўлмаган туташган деворлар ячейкаларни бетонлашда
қўлланилади. У тўртта девордан ташкил топган, ягона блокка бирлашган
ячейка қолипдан иборат бўлиб, уни тўлиқ ўрнатиш ва кейинчалик, яъни
бетонлаш жараёнидан сўнг кран билан чиқариб олиш мумкин. Демонтаж
қилишдан
аввал
механик
ёки
гидравлик
домкратлар
ёрдамида
уламаларкўтариб қўйилиб ва қолип шчитлари бир-бирига яқинлаштирилади.
Ички деворларни ва пардеворларни қуришда блокли қолипни қўллаган ҳолда,
қўшимча равишда йирик шчитли қолиплардан ҳам фойдаланиш мумкин.
Аввал блокли қолипнинг блоклари ўрнатилади, улар ўзаро тортувчилар
ёрдамида бириктирилади. Кейин зарурат бўлганда, йирик ва майда шчитли
қолипнинг алоҳида панеллари ва шчитлари ўрнатилади.
Лифт шахталари ва зина катакларининг деворларини бетонлашда
йирик блокли қолипларни ишлатиш янада мақсадга мувофиқдир. Конструктив
жиҳатдан йирик блокли қолипнинг иккита варианти мавжуд. Биринчи
вариантда ёнма-ён шчитлар винтли муфта ёрдамида куч билан тортиб
бирлаштирилган. (5-расм).
Муфталардаги тортувчиларни у ёққа ёки бу ёққа суриш орқали ҳажмли
блокни лойиҳа ҳолатига ўрнатиш, шунингдек, уни бетондан ажратиб олиш
мумкин. Иккинчи вариантнинг фарқи шундаки, қолип тўртта эгилувчан
шчитлардан тайёрланади, улар қолип ажратиб олинаётганида эгилади, сўнгра
бетондан ажратилиб, бетонланган ячейка марказига тортиб қўйилади.
Ажратиб олиш учун гидравлик ёки механик домкратлардан, марказий
айланадиган устундан фойдаланиладиким, қайсиким, унга шарнирлар орқали
тортувчилар маҳкамланган ва улар ҳам худди шундай эгилувчан шчитлар ҳам
шарнирли бириктирилган. Марказий устуннинг айланиши эвазига бурчак
шчитлари эгилиб, марказ томон тортилади. Устуннинг қайта айланиши билан
қолип яна ишчи (дастлабки) ҳолатига келтирилади (5-расм).
Лифт шахтаси қолипини монтаж қилишда авваламбор қолип блоки
таянч тубига ва бетонланган пастки ярус девори чуқурчаларидаги таянч
кронштейнларга ўрнатилади. Блокли қолипни ишчи ҳолатига келтириш
мобайнида “сиқилган” қолип, кўчириш жараёнида пастки ярус деворлари
периметри бўйича “ростланиб кетади”. Сўнгра ташқи томондан ўзаро
тортувчилар билан тортиб бириктирилган йирик шчитли қолип шчитлари ва
панеллари монтаж қилинади.
Армокаркасларни бир-бирига улашда боғлаш ёки оловсиз (пайвандлаш
назарда тутилган) усуллардан фойдаланган афзал. Эриган металл учқунлари
ёки томчилари қолип шчитларидаги суркалган мойни куйдиради, бу эса
бетонланган юза сифатини ёмонлашишига ва палуба шчитларининг эртароқ
эскиришига олиб келади.
Қамровда йирик шчитлардан фойдаланиб бетонлаш ишлари барча
аввалги жараёнлар тугатилгач амалга оширилади, бетон қоришмаси қолипни
бутун баландлиги бўйича танаффуссиз 50см гача қалинликда узлуксиз
равишда қатламлаб қуйилади, камида тўртта ишчи участкаси бўлиши керак.
Ҳар бир кейинги қатлам ундан олдингиси қотгунга қадар қуйилади ва
чуқурликда ишлайдиган
вибраторлар билан
зичланади.Бетонланиш
бошлангунга қадар албатта электр ва кучсиз ток симларини ўтказиш учун
мўлжалланган канал ҳосил қилувчилар, орасига қўйиладиганлар ётқизилиши
ёки ўрнатилиши зарур.
Бетон қолипдан кўчириш мустаҳкамлигига эришгандан сўнг қолип
ўрнидан кўчирилади. Керамзит бетондан қилинадиган деворлар унга 24
соатдан кейин эришиши мумкин.
Қолипнинг ажратилган элементлари таъмирлаш, тозалаш ва мойлаш
учун тахлаш майдончасига туширилади. Қолипни ўрнидан кўчириш
(демонтаж) кетма-кетлиги қуйидагича амалга оширилади. Аввало қолипнинг
ташқи ва ички панеллари, ён томон (торец) ва бурчак шчитлари, шундан
кейингина блок қолиплари ўрнидан кўчирилади. Кўчиришда, яъни шчитларни
ажратиб олиш учун махсус мосламалар, жумладан, поналар, струбциналар,
механик ва гидравлик домкратлардан фойдаланилади.
Ишларни ташкил этиш ва технологиясини энг маъқул вариантига
эришиш мумкин, қачонки агар бино 3...4та қамровга бўлинса ва қолиплар
тўплами битта ёки иккита қамровга ҳисоб қилинган бўлиб, ишлар оқим (поток)
усулида олиб борилса.
.
Ишларнинг босқичлари (оқимлар) қуйидаги тартибда бажарилиши
керак:
• қамровда ораёпма қолипларини ўрнатиш;
• қолиплар ўрнатилган ораёпмани бетонлаш;
• блокли қолипни ўрнатиш ва деворларни бетонлаш;
• девор бетони қолипдан кўчириш мустаҳкамлигини олгач, девор
қолипини демонтаж қилиш;
• ораёпма қолипини демонтаж қилиш;
• ораёпма қолипларини янги ярусга ўрнатиш.
Ташқи девор шчитлари пастки ва юқори таянч белбоғ (пояс)ларигаэга
бўлиши мақсадга мувофиқдир. Бетонлаб бўлингандан сўнг ташқи девор шчити
кўчирилганда пастки белбоғ билан биргаликда демонтаж қилинади, бетонлаб
тўлдирилган юқори белбоғ эса юқори қават қолип шчитининг ўрнатилиши
учун маёқ (цокол) ўрнида хизмат қилади. Бундай ечим конструктив
элементларни тиклаш аниқлигини ошириш ва қолипнинг ташқи майдончаси
ҳамда панелини қўшимчамаҳкамлаш имконини беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
