Bino va inshootlar

8.3-rasm).
Poydevorlar qalinligi 100 mm li shag‘alli (quruq gruntlarda) yoki betonli (nam 
gruntlarda) tayyorlamalar ustida o‘rnatiladi. Bitta poydevorlar bo‘limiga to‘rttagacha 
(harorat choki joylarida) ustun o‘rnatish mumkin. 
Massasi 12 t gacha bo‘lgan bir bo‘limli poydevorlar zavodlarda yig‘ma holda, 
boshqa holatlarda esa qurilish maydonchasida quyma tarzda tayyorlanadi Yig‘ma 
poydevorlarga hamma vaqt ortiqcha beton va po‘lat sarflanishini unutmaslik kerak. 
Poydevor ustki sathining belgisi pol belgisidan 150 mm pastda bo‘lishi kerak. 
Karkas ustunini poydevor bilan birlashtirish, odatda, bikr tugun ko‘rinishida 
bajariladi. Buning uchun ustun poydevorda loyihalangan maxsus joyga (stakanga) 
qo‘yiladi va atrofidagi bo‘shliq ponalar bilan vaqtincha zichlangach, betonlanadi. 
Gruntlarda va orayopmalarda o‘rnatiladigan pollarga deformatsiya choklari 
o‘rnatiladi. CHoklar qo‘yilayotgan joylarda polning barcha konstruksiyasi 
kesiladi yoki faqat to‘shama qatlamida (donali
elementlardan tayyorlanadigan bo‘lsa) joylashtiriladi. CHoklar binoning 
harorat choklariga moslab o‘rnatiladi. Betonli to‘shamalarda Deformatsiya 
choklari har 6-12 m da qo‘yiladi. Deformatsiya chokla- rida ruxlangan 
po‘latdan tayyorlangan muvozanatlagichlar (qalinligi 0,6-0,8 mm) o‘rnatiladi. 
Deformatsiya choklari qora mumga qum qo‘shilgan aralashma bilan 
to‘ldirilishi mumkin. YUqori harorat ta’sir etadigan bo‘lsa. choklar qum va 
asbest materiallar bilan to‘ldiril 

---

72 
2.10-rasm. Ustunlararo vertikal bog‘lanishlar va harorat choklarini o‘rnatish: 
a – “X”-simon bog‘lanish; 
b – peshtoqli bog‘lanish; 

---

73 
2.14-rasm. Bir qavatli sanoat binolarining ustun va devorlarini
koordinatsiya o‘qlariga bog‘lash. 

a – ustunlarni o‘rta o‘qlarga bog‘lash; 

b,v – bularda ham, ustun va devorlarni chekka bo‘ylama o‘qlarga 
bog‘lash; 

g,e – bularda ham bino to‘ri qismidagi ustun va devorlarni va harorat 
choki ko‘ndalang joylashgan joydagi ustunlarni ko‘ndalang o‘qlarga 
bog‘lash; 

j,i – oraliqlar balandligi bir xil bo‘lgan binolardagi bo‘ylama holda 
joylashgan harorat choklari ustunlarni bo‘ylama o‘qlarga bog‘lash; 

k,m – bularda ham parallel joylashgan oraliqlar balandligi har xil 
bo‘lgan joylardagi bog‘lanishlar; 

p,t – ko‘taruvchi devorlarni bo‘ylama koordinatsiya o‘qlariga bog‘lash 
1.
har xil balandlikdagi oraliqlarni baland oralig‘ini ustuni 
2.
ko‘ndalang holda joylashgan baland oraliq to‘ri bilan taqalgan balandligi 
pastroq bo‘lgan oraliq ustuni. 

---

74 
2.16-rasm. Ko‘p qavatli sanoat binolarining ustun va devorlarini koordinatsiya 
o‘qlariga bog‘lash. 

a – ustunlarni o‘rta o‘qlarga bog‘lash; 

b, v – ustun va devorlarni chekka bo‘ylama o‘qlarga bog‘lash; 

g, d – bino to‘g‘ri qismini bog‘lash; 

e, j – ustunlarni ko‘ndalang harorat choki o‘qlariga bog‘lash. 

Temir profiliga ko‘ra tomlar bir nishabli, ikki nishabli, ko‘p nishabli, 
tekis, egri sirtli va boshqa ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin 2.28- va 2.29 
rasmlarda har xil ko‘rinishdagi “issiq” tom detallari va harorat choklari 
ko‘rsatilgan. 
Tomlar suv o‘tkazmaydigan va etarlicha issiqlik izolyasiyasiga ega bo‘lishi bilan 
birgalikda, mustahkam, pishiq, ishlatishda qulay va ishonchli, o‘tga chidamli va 
yong‘indan havfsiz, industrial, samarali (tejamli) va engil bo‘lishi kabi asosiy 
talablarga javob berishi kerak. 

---

75 

2.28-rasm. YOpmalarni har xil ko‘rinidagi “issiq” tom detallari

a – g – o‘ramali; d – mastikali; e – suv to‘ldirilgan 

1-devor; 

2-har xil 0,5m da qo‘yilgan kostil; 

3-ruxlangan tunuka; 

4-mastika; 

5-40x3mm qalinlikdagi po‘lat taxtacha; 

6-mix; 

7-qorishma; 

8-voronka; 

9-himoyalovchi qatlam; 

10-yopma qo‘shimcha qatlami; 

11-asosiy qatlam; 

12-tekis qatlam; 

13-issiqlik sovuq o‘tkazmaydigan qatlam; 

14-plita; 

15-parapet plitasi; 

---

76 

16-bug‘ izoyasiyasi qatlami; 

17-mastikali qatlami; 

18-suv qatlami.