Bino va inshootlar

Eshiklar va ularning konstruktiv echimlari
Eshiklar bino ichiga kirish va birdan biriga o‘tiladigan xonalarni o‘zaro
izolyasiya qilish uchun xizmat qiladi. Ularning soni va o‘lchamlari xonaga
to‘g‘ri kelgan kishilar soni, binoning ko‘rinishi va boshqalar asosida bo‘yicha
aniqlanadi. Eshiklar devorlarga maxkamlanadigan rom ko‘rinishidagi kesaki
va ularga ilingan tavaqadan iborat bo‘ladi.
Tavaqalar soniga qarab eshiklar bir, bir yarim va ikki tavaqali bo‘lishi
mumkin. Binoda joylashishiga ko‘ra eshiklar ichki, tashqi va shkaf
eshiklariga bo‘linadi. Odatda bir tavaqali eshiklarning kengligi 600, 700, 800,
900 va 1100 mm, ikki tavaqalikniki esa 1200, 1400 va 1800 mm ga teng qilib
olinadi. Turar-joy binolari eshiklarining balandligi 2000 va 2300 mm ga teng
bo‘ladi. Evakuatsiya uchun mo‘ljallangan maxsus xonalar va xizmat
eshiklarining balandligi (podval, shkaf eshiklari) 1200 va 1800 mm bo‘lishi
mumkin.
Eshik kesakisida tavaqani ilintirish uchun chuqurligi 15 mm, eni eshik
tavaqasi qalinligiga teng bo‘lgan o‘yiq bo‘ladi. Ayrim xollarda eshik tepasida
ochilmaydigan deraza-framugalar ham bo‘lib, ular daxliza tabiiy yorug‘lik
tushishi uchun qilinadi. Uni o‘rnatish uchun eshik romiga qo‘shimcha
gorizontal o‘rtalik qo‘yiladi.
Ichki devor eshiklarida ostona qo‘yilmaydji. Eshik kesakisi devorlarda
qoldirilgan maxsus yog‘och probkalarga mixlar bilan qotiriladi. Eshik
kesakisi chirishga qarshi ishlov berilgan bo‘lib, o‘rnatishda chetlariga (devor
bilan kesaki oralig‘iga) tol o‘raladi. Parda devorlarda eshik kesakisi bilan
devor konstruksiyasi oralig‘idagi yoriq “nalichnik” bilan berkitiladi (7-rasm).
Konstruktiv echimlarga ko‘ra eshiklar taxta shchitli va filyonkali
bo‘lishi mumkin. Taxta shchitli eshik tavaqasida brusoklardan tuzilgan rom va

---

yaxlit to‘rsimon shchit ikki tomonidan faner yoki yog‘och qirindi plitasi bilan
qoplangan bo‘ladi.
7-rasm. Eshik konstruksiyalari:
a – g‘ishtin devorlarda joylashgan eshik qutisi (kesakisi); b – parda devorlarda
joylashgan eshik qutisi; v – eshik tavaqasi shchitli; g – filyonkali eshik; g –
filyonkali eshik; d – ramkali shchitlar eshik detali; e – ramkasiz shchitli eshik;
j, z – yog‘och filyonkalar; i – terilgan yog‘och; k – filyonkasi chiqarilgan; l –
yonma-yon taxtalar o‘zaro shpokalar bilan biriktirilgan; m – yonma-yon
taxtalar taxtagachalar yordamida biriktirilgan; 1 – chaspak (palichnik); 2 –
kursicha; 3 – duradgorlik plitasi; 4 – faner; 5 – romka; 6 – chaspak (nalichnik);
7 – quti; 8 – kleylangan nagel; 9 – filyonka; 10 – terilgan yog‘och; 11 –
chiqarilgan filyonka; 12 – shponka; 13 – taxtacha (planka).
Flyonkali eshik tavaqasi o‘rab turuvchi belbog‘, o‘rtama (ora element)
va ular orasini to‘ldiruvchi filyonkalradan iborat bo‘ladi. Filyonkalar taxta,
faner, yog‘och qirindi plitasi kabilardan tayyorlanadi. Tashqi eshiklarga
ichchiqlik o‘tkazmaydigan materiallar, ya’ni mineral, tola, voylok va
boshqalar puxta o‘rnashtirilgan bo‘lishi kerak.
Muvaqqat binolarda duradgorlik eshiklari (taxtalarni yonma-yon
joylashtirilgan) o‘rnashtiriladi.
Brandmauer
devorida, zinapoya

---

kataklarida va chordoqlarda qiyin yonuvchi eshiklar o‘rnatiladi. SHu
maqsadda eshik konstruksiyasiga asbest elementlari kiritilib, hamma tomoni
po‘lat tunuka bilan o‘raladi. Eshiklarning asosiy jixozlari metall oshiq-
moshiq, tutqich, qulf va eshik lo‘kidoni hisoblanadi. Keyingi paytlarda ayrim
jamoat binolarida qalin oynali (10-15mm) eshiklar ham qo‘llanilmoqda.