Bino va inshootlar qurilishi

CHo‘kishni gidrostatik va trigonometrik. Nivelirlash usulida aniqlash. 
Gidrostatik 
nivelirlashni qo‘llash. Poydevorlar cho‘kishini kuzatish gidrostatik nivelirlash usulida amalga 
oshirilishi mumkin, bunda nivelirlash ikki xil tartibda: birinchisi – cho‘kish markalarining 
otmetkalarini ko‘chiriladigan gidrostatik asbob yordamida; ikkinchisi, poydevor perimetri bo‘ylab 
qo‘zg‘almas gidrostatik tizimlarni o‘rnatish. 
Tajribalar ko‘rsatadiki, gidrostatik nivelirlash asosan tor erto‘la sharoitida, o‘rnatish noqulay 
bo‘lgan yoki kuzatuvchi ishlashi qiyin yoki xavfli sharoitda joylashgan poydevor va qurilish 
konstruksiyalarini cho‘kishini kuzatishda qo‘llaniladi. 
Gidrostatik nivelirlashda asosiy xatoliklar tashqi muhit ta’sirida yuzaga keladi. Bunday 
ta’sirlarni kamaytirish maqsadida o‘lchashlar kechki yoki ertalabki vaqtlarda bajarilishiga xarakat 
qilinadi. 
Atmosfera bosimining o‘zgarishi ham idishlarga suyuqlikning teng tarqalishiga ta’sir etadi. 
Buning oldini olish uchun idishlarga quyiladigan suyuqlikka 0,1% formalin qorishmasi qo‘shiladi. 
Poydevor cho‘kishini kuzatishning trigonometrik nivelirlash usuli. Bino va inshootlar 
cho‘kishini aniqlashda geometrik va gidrostatik nivelirlash usullarini qo‘llash qiyin bo‘lgan
sharoitlarda trigonometrik nivelirlash qo‘llaniladi. Bunday holatlar asosan tog‘ sharoitlarida sodir 
bo‘ladi. 
Trigonometrik nivelirlash qisqa vizirlash nurida, (100 m gacha) reyka qo‘llash orqali 
bajariladi. 
Nisbiy balandlik qiymati quyidagi ifoda yordamida hisoblanadi: 
Kuzatishlar ko‘rsatadiki, qulay sharoitda T1 teodoliti qo‘llanilganda, nuqtalar orasidagi 
masofa 100 m gacha bo‘lganda, nisbiy balandlik 0,2 – 0,4 mm aniqlikda topiladi. Trigonometrik 
nivelirlash usulida nisbiy balandlikni o‘lchash aniqligiga tik (vertikal) refraksiya katta ta’sir 
ko‘rsatadi. Buni kamaytirish maqsadida o‘lchash turli xil vaqtlarda, bir nechta sikllarda olib 
boriladi. 

---

99