Bino va inshootlar qurilishi

 
10.4. Loyihaviy otmetkani, chiziq va tekislikni berilgan nishablikda joyga kuchirish. 
Yo‘l, quvur, kanal va boshqa chiziqli inshootlarni qurishda qiya yo‘nalishni joyga 
ko‘chirishga to‘g‘ri keladi. Qiya yo‘nalish balandliklari ma’lum ikki nuqta yoki nishabligi va bir 
uchi balandligi berilgan chiziq bo‘yicha yasaladi. 
Qiya yo‘nalish balandliklari ma’lum ikki nuqta orqali geodezik asboblar: teodolit va nivelir 
yordamida yoki ko‘z bilan chamalab o‘tkaziladi. 
Teodolit yordamida qiya yo‘nalishni yasash uchun nuqtalarning biri 
A
ga urnatilib (10.4.1., 
a-
shakl), balandligi io‘lchanadi. Topilgan qiymat 
V
nuqtadagi o‘rnatilgan reykada nishonga 
qaratilganda ko‘rish o‘qi 
AV
chiziqqiyaligini undan i masofa yuqorida takrorlaydi. Ko‘chma reyka 
nishoni hosil bo‘lgan chiziqda yotqizilib, oraliq 
1, 2,
... nuqtalarga usti 
AV
chiziqda yotadigan 
qoziqlar qoqiladi. 
Shakl 10.2.1. Loyihaviy nuqta o`rnini joyida 
Shakl 10.2.2. Loyihaviy balandlikni- 
aniqlash sxemasi. 
joyiga ko`cherish sxemasi 

---

88 
г)
 
10.4.1. Shakl.
 Berilgan nishablikni joyiga ko`chirish sxemasi 
а
 — nivelirda, b — teodolitda
 
Qiya yo‘nalishni nivelir yordamida yasash nivelir 
A
nuqtaga ko‘targich vintlardan biri 
AV
chiziqda, ikkita vintini tutashtiruvchi chiziq esa 
AV
chiziqqa tik yotadigan qilib o‘rnatiladi (10.4.1, 
b - shakl). 
AV
chiziqda joylashgan ko‘targich vintni burash orqali truba 
V
nuqgadagi reyka asbob 
balandligi i ga teng bo‘lgan sanoqqa qaratiladi. SHundan keyin 
1,
2 nuqtalarga reyka 
qo‘yilganda sanoqlar asbob balandligi i ga teng bo‘ladigan qilib ularga qoziqlar qoqiladi. 
Ko‘z bilan chamalab qiya yo‘nalishini yasash uchun to‘g‘ri burchak ostida qoqilgan ikkita 
chizg‘ich — 
T
shakli ko‘rinishidagi nishonlar qo‘llaniladi. Ulardan ikkitasi chiziq uchlariga 
o‘rnatiladi. Oraliq
1, 2
..., nuqtalarga qoziqlar ko‘chma nishonlar ustki qirrasi va nishablik chizig‘ida 
yotadigan nishonlardan biridan 0,5—0,7 m narida turgan kuzatuvchi ko‘rsatmasiga binoan qoqiladi. 
Nuqtalardan birining balandligi va chiziq nishabligi ma’lum bo‘lganda qiya yo‘nalish teodolit 
yoki nivelir yordamida yasaladi. Teodolit boshlang‘ich nuqtaga o‘rnatilib, vertikal doira berilgan 
nishablikning daraja qiymati qo‘yilib, kiya nur hosil qilinadi. Oraliq nuqtalar truba ko‘rish o‘qi 
chizig‘i bo‘yicha aniqlanadi. Ko‘rish uqi chizig‘i xolatining to‘g‘riligi oxirgi nuqta balandligini 
yaqin reperdan aniqlash yo‘li bilan tekshiriladi. 
Qiya tekisliklarni rejalash ham joyda planli va balandlik o‘rinlari aniqlangan yo‘nalishlar 
bo‘yicha yuqorida bayon etilgan usullar asosida o‘zaro perpendikulyar yo‘nalishlarda amalga 
oshiriladi.