Bino va inshootlar qurilishi

 

---

21 
M A ‘ R U Z A
№
3 
O‘LCHASH XATOLAR NAZARIYASINING ELEMENTLARI. 
REJA 
1.O‘lchash xatolarining tasnifi 
2. Tasodifiy xatolarning xususiyati. 
3. Arifmetik o‘rta. O‘rta kvadratik xato. CHekli va nisbiy xato. 
4. O‘lchangan miqdorlar funksiyasining o‘rta kvadratik xatosi. 
5. Teng aniq bo‘lmagan o‘lchashlar to‘g‘risida tushuncha.
Tayanch so‘zlar:
Bevosita, bavosita, qo‘pol xato,sistematik xato,tasodifiy xato,o‘rtacha xato, 
o‘rtacha kvadratik xato, chekli xato, nisbiy xato. 
3.1.O‘lchash xatolarining tasnifi. 
Geodezik ishlarning asosiy qismi o‘lchashlardan iborat. Geodezik o‘lchash bevosita va 
bilvosita o‘lchashlarga bo‘linadi. 
Bevosita
o‘lchashda o‘lchov birligi hisoblanuvchi asbob o‘lchanayotgan ob’ektga 
taqqoslanadi. Masalan: joyda masofani po‘lat lenta bilan, burchakni teodolit bilan o‘lchash, 
qog‘ozda esa masofani chizg‘ich bilan, burchakni transportir bilan o‘lchash bevosita o‘lchash bilan 
hisoblanadi. 
Bavosita
o‘lchashda ob’ekt bevosta o‘lchanmasdan, uning kattaligi boshqa o‘lchash 
natijalaridan foydalanib aniqlanadi. Masalan, borib bo‘lmaydigan masofani aniqlash uchun 
uchburchakning bir tomoni va ikkita gorizontal burchak o‘lchanadi. So‘ngra masofa bevosita 
o‘lchash natijalaridan foydalanib sinuslar teoremasiga muvofiq hisoblab chiqariladi. 
Geodezik o‘lchashlarni teng aniqlikda yoki teng emas aniqlikda bajarish mumkin. Bir xil 
malakali ishchilarning bir xil sharoitda, bir xildagi aniq asbob bilan teng marta o‘lchashda teng 
aniqlikda o‘lchash bo‘ladi. Bu sharoitlardan birontasi o‘zgarsa, teng emas aniqlikda o‘lchash 
bo‘ladi.
O‘lchash natijalaridan foydalanishdan oldin ob’ektning qanchalik aniq o‘lchanganligini bilish 
kerak. O‘lchash aniqligiga baxo berish uchun o‘lchash paytidagi xatoga nima sabab bo‘lishini bilish 
zarur. Bu masalalar bilan o‘lchash xatosi nazariyasi shug‘ullanadi. O‘lchash xatolari kelib chiqish 
sabablariga ko‘ra qo‘pol, sistematik va tasodifiy xatolarga bo‘linadi