|
A) Tabiiy zaminda sayoz joylashgan poydevorlar.
Yaxlit holdagi og'ir poydevorlar. Bunday poydevorlar juda og'ir inshootlar ostiga qo'yiladi. Ular asosan beton va temir betondan ishlanadi. Ularning shakli esa, asosan, inshoot tag yuzasi shaklini takrorlaydi. Agar poydevor o'lchamlari hisoblash bo'yicha inshoot o'lchamlaridan katta bo'lsa, u holda qurilish ashyolarini iqtisod qilish maqsadida poydevorga zina yoki qiyalik shakli beriladi. Masalan, 6.1- rasmda ko'prik ustunining poydevori tasvirlangan.
6.1-rasm. Ko'prik ustuni poydevori
Alohida turuvchi poydevorlar. Bunday poydevorlar sanoat va jamoat binolari ustunlari; elektr simlarini ko'tarib turuvchi ustunlati, uncha og'ir bo'lmagan yuk ko'taruvchi ustunlar ostiga qo'yiladi.
Bu poydevorlar beton va temirbetondan yasaladi. Ba'zan yirik toshlardan va bu toshlardan qilingan betondan ham tuzilishi mumkin.
Alohida turuvchi poydevorlarni ko'p yuk ko'tarish qobiliyatiga ega bo'lgan zaminlarda yoki poydevorga uncha og'ir bo'imagan yuk ta'sir etganda qo'llash maqsadga muvofiq. Bunday poydevorlar balandligi bo'yicha ko'pincha zina shaklida loyihalashtiriladi (6.2 - rasm).
Jo'yaksimon poydevorlar. Bunday poydevorlar bino va inshootlarning yuk ko'taruvchi devorlari ostiga o'rnatiladi (6.3- rasm). Yuqoridan o'zgarmas kuch ta'sir etganda bunday poydevorlarning har qanday kesimi bo'yicha ishlash sharoiti bir xil bo'lgani sababli ularning ko'ndalang kesimi o'zgarmas o'lchamga ega bo'ladi. Jo'yaksimon poydevorlar yirik toshlardan, yirik toshli betondan, betondan va temirbetondan yasalishi mumkin. Ko'ndalang kesim bo'yicha bunday poydevorlar zina va trapesiya shaklida loyihalanadi.
6.2- rasm. Zinapoya shaklidagi poydevor. 6.3- rasm. Jo'yaksimon poydevor.
Ba'zi jo'yaksimon poydevorlar alohida ustunlar ostiga ham ishlatiladi. Bu esa faqatgina ustunlarga yuqoridan juda katta qiymatli yuk ta'sir etganda, zamin gruntlari esa u yukni ko'tara olish qobiliyatiga ega bo'lmaganda, alohida turuvchi poydevorlar o'lchovi talabga javob bermay, juda katta joyni egallaganda maqsadga muvofiq bo'lishi mumkin.
Jo'yaksimon chorraha poydevorlari. Ko'pincha alohida turuvchi ustunlar osti poydevorlarini loyihalashda zamin gruntlarining yuk ko'tarish qobiliyati yetarli darajada bo'lmaydi. Shuning uchun bino va inshoot qurilmalarining turlicha cho'kishi tufayli jo'yaksimon poydevorlar ularning mustahkamligini ta'minlay olmaydi. Bunday hollarda o'zaro kesishuvchi jo'yaksimon poydevorlar juda qo'l keladi (6.4- rasm). Bu poydevorlar asosan temirbetondan ishlanib, ustunlar esa ularning o'zaro kesishgan joyiga o'rnatiladi.
Yaxlit temirbeton to'shamalar. Ba'zan zamin gruntlarining ko'p yuk ko'tara olmasligi va poydevorga juda katta kuch ta'sir etishi natijasida bir necha poydevorlar bir-biri bilan birlashib ketish hollari yuz beradi. Bunday hollarda poydevorni yaxlit temirbeton to'shama shaklida loyihalash maqsadga muvofiq (6.5- rasm).
Yaxlit temirbeton to'shamalardan tashkil topgan poydevorlaming asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:
bino va inshootlarning umumiy mustahkamligi ta'minlanadi;
bino va inshootlarning bir xil cho'kishi ta'minlanadi;
d) qurilish ishlarini olib borish ancha yengillashadi;
e) yer qazish ishlari yengillashishi bilan birga sizot suvlarini inshoot zaminidan chetlashish ishlariga ehtiyoj qolmaydi;
f) agar poydevor qurilmasi ichki g'ovak to'shamalardan tashkil topgan bo'lsa, bu g'ovaklar turli yerosti inshootlarini o'tkazish uchun xizmat qiladi.
6.4- rasm. Jo'yaksimon chorraha poydevor. 6.5- rasm. Yaxlit poydevor.
6.6- rasm. Yig'ma poydevorlar:
a) zich joylashgan; b) siyrak joylashgan.
Yig'ma poydevorlar. Qurilishda yig'ma buyumlarni ishlatish yildan yilga ko'payib bormoqda. Hozirgi vaqtda temirbeton korxonalari turli xil poydevor bloklarini ishlab chiqarmoqda, ular esa qurilishda juda qo'l kelmoqda (6.6- rasm).
Bunday yig'ma poydevor bloklarini ishlatish asosan binokorlik ishlarini tezlatishga va turli moslamalardan unumli foydalanishga olib keladi. Bunda poydevor yig'ish tannarxi 15-20%, mehnat xarajati esa 3-4 martadan ortiq kamayishiga erishiladi.
Qurilishda qoziqli va alohida poydevorlar. Yuqorida keltirgan poydevorlar turlariga qoziqli poydevorlar kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
