Bilmasboy quyosh shahrida

Ikkinchi bob
BILMASVOYNING KARNAYCHI BO'LGANI
Bilmasvoy biror ishga qo'l ursa, uni boshqalarday to'g'ri bajarolmas, butun ish teskari bo'lib chiqardi. O'qisa, hijjalab o'qir, yozganda faqat bosma harflar bilan yoza olardi. Ko'pchilik Bilmasvoyni qovoqkalla deyishardi, lekin bu to'g'ri emasdi, bo'lmasa u qanday qilib fikrlay oladi? Ochig'i, u yaxshi fikr yurita olmasdi. Lekin botinkasini boshiga emas, oyog'iga kiyardi. Buning uchun ham fikr qilish kerak-ku, axir.

Bilmasvoy o'zi unchalik yomon bola emasdi. Ubuni o'rgangisi kelardi-yu, lekin mehnat qilishga bo'yni yor bermasdi, mehnat qilmay osongina o'rganib olsam derdi, bunaqada eng aqlli mittidan ham hech nima chiqmaydi, albatta.

Hamma mittilar musiqani yaxshi ko'rishardi. Mashshoqvoy bo'lsa ajoyib sozanda edi. Unda turli musiqa asboblari bo'lib, bularni tez-tez chalib turardi. Uni hamma maza qilib eshitar, rosa maqtashardi. Mashshoqvoyni maqtashgani Bilmasvoyga alam qilib,

undan:

— Mengayam chalishni o'rgatgin. Mening ham cholg'uvchi bo'lgim kelyapti, — deb o'tindi.

— O'rgana qol, — deb rozi bo'ldi bir kuni Mashshoqvoy. — Sen qanday asbobni chalishni o'rganmoqchisan?

— Hammasidan osoni qaysi?

— Balalayka.

— Qani, balalaykani berchi, chalib ko'ray. Mashshoqvoy unga balalaykani uzatdi. Bilmasvoy torini chertib ko'rdi-da:

— Yo'q, balalayka judayam past chalinar ekan. Birorta qattiqroq chalinadiganini ber, — dedi.

Mashshoqvoy unga skripkani berdi, Bilmasvoy kamoncha bilan skripka torini g'ij-g'ijlata boshladi va:

— Bundan ham qattiqroq chalinadigani yo'qmi? — dedi.

— Karnay ham bor, — deb javob berdi Mashshoqvoy.

— Qani, buyoqqa ol, chalib ko'raylikchi. Mashshoqvoy unga kattakon mis karnayni berdi.

Bilmasvoy uni chalgandi, karnay rosa bo'kirdi.

— Bu zo'r ekan-ku! — dedi Bilmasvoy sevinib. — Qattiq chalinar ekan!

Agar senga shu ma'qul bo'lsa, karnay chalishni o'rgana qol, — dedi Mashshoqvoy.

— O'rganishning nima keragi bor. Shundoq ham bilaman, — dedi Bilmasvoy.

— Yo'g'-e, sen hali chalishni bilmaysan.

— Bilaman, bilaman! Mana, eshitib ko'r! — deb bor kuchi bilan karnayni puflay ketdi.

— Du-du-du! G'u-g'u-g'u!

— Uni faqat puflayapsan-ku, chalayotganing yo'q, — dedi Mashshoqvoy.

— Nega chalmas ekanman? — deb xafa bo'Idi Bilmasvoy. — Judayam yaxshi chalyapman-ku, qara, qanday qattiq chalyapman.

— Seni qara-yu! Gap qattiq chalinishidamas, quloqqa yoqadigan qilib chalginda.

— Juda ham yoqimli chiqyaptiku, axir.

— Sirayam yoqimlimas, — dedi Mashshoqvoy. — Musiqaga qobiliyating yo'qligi ko'rinib turibdi.

— O'zingning qobiliyating yo'q! — deb jahl qildi Bilmasvoy. — Sen ko'rolmay shunaqa deyapsan. Faqat o'zing chalsang-u nuqul seni maqtashsa!

— Hechda, — dedi Mashshoqvoy. — O'rganishning keragi yo'q desang, karnayni olginda, xohlagancha chalaver. Mayli, odamlar seni maqtayverishsin.

— Chalaveraman! — deb javob berdi Bilmasvoy.

U karnayni puflashga kirishdi, ming urinsada, eplolmadi, karnay goh bo'kirar, goh xirillardi. Mashshoqvoy uni eshitaverib oxiri joniga tegdi. U katta duxoba kamzulini kiyib, bo'yniga galstuk o'rniga pushtirang popukni qadab, mehmonga ketdi.

Kechqurun hamma mittilar uyga yig'ilganda, Bilmasvoy tag'in karnayni olib chalishga tushdi:

— Bu-bu-bu-bu! Du-du-du-u!

— Bu nima shovqin? — deb baqirdi hamma.

— Bu shovqin emas, men karnay chalyapman, — deb javob berdi Bilmasvoy.

— Hoziroq bas qil! — deb baqirdi Bilag'on. — Musiqang quloqni kar

qildi-ku!

— Nega deganingda, hali musiqamga ko'nikmagansan. Odatlanib qolsang, qulog'ing ham bitmaydi.

— Ko'nikmay qo'ya qolay, karnayingga zormanda emasman!

Lekin Bilmasvoy unga quloq solmasdan, chala berdi:

— Bu-bu-bu! Xr-r-r! Xr-r-r! Viv-viv!

— Yig'ishtirsangchi! — deb unga yopishdi barcha mittilar, — yo'qol bu yerdan karnay-parnaying bilan!

— Qayoqqa yo' qolay?

— Dalaga borginda, o'sha yerda chalgin.

— Dalada uni eshitadigan hech kim yo'qda, axir.

— Sen, albatta bitta-yarimta eshitsin demoqchimisan?

— Albatta.

— Unday bo'lsa, bor, ko'chaga chiqib chal, qo'shnilar eshitishadi.

Bilmasvoy ko'chaga chiqib, qo'shni uyning yonida chala boshladi, qo'shnilar bo'lsa deraza tagida shovqin solma, deyishdi. Keyin boshqa uyning oldiga boruvdi, u yerdan ham hayday boshlashdi, u bo'lsa ketmadi, ularga o'chakishib chalaveraman deb qasd qildi. Qo'shnilar uylaridan chiqib jahl bilan uni quvlay boshlashdi. Bilmasvoy bo'lsa, karnayini ko'tarib, jonholatda tiraqaylab qochib qoldi.

Shu-shu Bilmasvoy karnay chalishni yig'ishtirdi.

— Mening musiqamni tushunishmayapti, — derdi u. — Mening musiqamni tushunish darajasiga o'sib yetishmagan. Qachon shu darajaga yetishsa, o'zlari ham talab qilib qolishar, lekin unda vaqt o'tgan bo'ladi. Endi hecham chalmayman.