Bilmasboy quyosh shahrida

To'qqizinchi bob
BULUTLAR USTIDA
Qo'rqmas sayohatchilarimiz pufakning yerdan shunchalik silliqqina uzilganidan, uning havoga ko'tarilganini ham sezmay qolishdi. Bir ozdan keyingina savatdan pastga qarashgandi, qo'llarini silkib, qalpoqlarini osmonga otib xayrlashayotgan to'da-to'da do'stlarini ko'rishdi. Pastdan «Ura!» degan qichqiriq eshitilardi.

— Xayr, xayr! — deb qichqirishdi ularga javoban Bilag'on va uning o'rtoqlari.

Bular ham qalpoqlarini silkita boshlashdi. Dovdirvoy qalpoqchasini olish uchun qo'lini boshiga olib borgan ham edi, qalpog'i yo'qligini payqab qoldi.

— To'xtanglar, og'aynilar! — deb baqirdi u. — Pufakni to'xtatinglar! Qalpog'im uyda esimdan chiqib qolibdi.

— Sen nuqul biron narsangni esingdan chiqarib yurasan! — deb vaysadi Sergap.

— Pufakni endi to'xtatib bo'lmaydi, — dedi Bilag'on. — U ichidagi havosi soviguncha ucha beradi, shundan keyin pastga tushadi.

— Bu qanaqasi bo'ldi, qalpoqsiz uchar ekanman-da? — dedi ranjib Dovdirvoy.

— Qalpog'ingni karavot tagidan topgan eding-ku, axir, — dedi Bo'g'irsoq.

— Topishga-ku topgan edim-a, kiyganimda isib ketib stolga tashlab qo'ygan edim. Keyin, jo'nash paytida kiyishni esdan chiqarib man.

— Sen doim oxirida nimanidir unutib qo'yasan, — dedi Sergap.

— Qaranglar-a, og'aynilar, — deb baqirdi birdaniga Bilmasvoy, — bizning uyimiz pastda qolibdi-ya!

Hamma kuldi, Sergap bo'lsa:

— Sen ehtimol uy ham biz bilan uchadi deb o'ylagandirsan, — dedi.

— Sirayam bunaqa deb o'ylaganim yo'q! — xafa bo'ldi Bilmasvoy. — Shunchaki, uyimizga ko'zim tu-shib qolib, ayta qoluvdim. Oldin hamma vaqt uyda yashagan edik, endi bo'lsachi, havo pufagida uchyapmiz.

— Uchishga-ku, mana uchyapmiz, — dedi Sergap, — hali qayoqqa ucharkanmiz!

— Sen, Sergap, doim vaysaganing-vaysagan, — dedi Bilmasvoy. — Sening dastingdan havo pufagida ham tinchlik yo'q.

— Yoqmasa, bor jo'na!

— Bu yerdan qayoqqa ham jo'nardim?

— Bas endi, — deb jerkib tashladi ularni Bilag'on. — Havo pufagida ham janjalmi?

Havo pufagi yanayam balandga ko'tarildi, Gulzor shahri bo'lsa kaftda turganday yaqqol ko'rinardi. Uylar tariqday bo'lib ko'zga tashlanar, mittilarni esa sirayam ilg'ab bo'lmasdi. Pufakni shamol olib ketdi, shahar bo'lsa birpasda juda olisda qolib ketdi.

Bilag'on cho'ntagidan kompasini olib, pufak uchayotgan tomonni aniqladi.

Kompas — ohanrabo mili bo'lgan kichkina quticha. Ohanrabo mili doim shimolni ko'rsatib turadi. Kompas miliga qarab hamma vaqt qaytish yo'lini topish mumkin. Bilag'on shuning uchun kompasni olgan edi.

— Shamol bizni to'ppa-to'g'ri shimolga olib ketmoqda! — dedi Bilag'on. — Bundan chiqdi, qaytishda janubga yurishimiz kerak.

Havo pufagi judayam yuqoriga ko'tarilib, dalalar ustidan uchardi. Shahar ko'zdan g'oyib bo'ldi. Mittilar Bod ring daryosi deb atashadigan daryocha pastda ingichka tasmaga o'xshab ko'rinardi. Dala o'rtasidagi daraxtlar bo'lsa, kichkina quyuq shoxchaga o'xshardi. Bo'g'irsoq birdan pastda kichkinagina qora dog'ni payqab qoldi. Dog' pufakning ortidan yugurganday yer bo'ylab chopardi.

— Qaranglar-a, og'aynilar, kimdir ortimizdan chopib kelyapti! — deb qichqirib yubordi Bo'g'irsoq.

Hamma o'sha dog'ga qaray boshladi.

— Ana, qaranglar, daryodan ham sakrab o'tdi, — deb qichqirdi Dovdirvoy.

— Bu nima bo'lishi mumkin? — deb so'radi Shoshqaloq. — Qaranglar,Tdaraxtlaf ustidan ham sakrayapti!

Havo pufagi o'rmon ustida uchib dov-daraxtlarni oralab o'tib borardi. Doktor Dorijon ko'zoynagini taqib qarasa ham nima ekanligini payqay olmadi.

— Bildim! — deb baqirib yubordi birdan Bilmasvoy. — Eng birinchi o'zim bildim. Bu bizning Ko'ktoy itimiz! Uni yonimizga olishni esdan chiqarib qo'yibmiz. Shuning uchun u ketimizdan chopib kelyapti.

— Nima deyapsan! — dedi O'qtoy, — Ko'ktoy shu yerda-ku. Mana oyog'imning tagida yotibdi.

— Bu nima ekan unda? Ehtimol, sen toparsan Bilag'on? — deb so'radi Agarqul.

Bilag'on kompasini yashirib qo'yib, pastga qaradi.

Bu axir bizning soyamiz-ku! — deb kuldi u.

— Qanaqasiga bizning soyamiz bo'ladi? — deb hayron bo'ldi Bilmasvoy.

— Pufakning soyasi. Biz havoda uchib ketyapmiz, soyamiz bo'lsa yerda chopib ketyapti.

Mittilar soyani anchagacha kuzatib borishdi, u esa borgan sari kichkinalashardi. Oxiri batamom yo'q bo'lib qoldi.

— Soyamiz qayoqqa yo'qolib qoldi? — deb bezovtalanishdi mittilar.

— Biz juda balandga ko'tarildik, — deb tushuntirdi Bilag'on.

— Endi soyani ko'rib bo'lmaydi.

— Bema'nilik-ku! — deb vaysadi Sergap. — Bu yerda o'tirib, hatto o'z soyangni ham ko'rolmasang.

— Tag'in vaysayapsan-a! — dedi Bilmasvoy. — Sening dastingdan hech qayerda tinchlik yo'q.

— Tinchlik, tinchlik, — deb masxara qildi uni Sergap. — Havo pufagida tinchlik nima qilsin! — Agarda tinchlikni xohlasang, uyingda o'tiraver.

— O'zing o'tiraver.

— Menga tinchlik kerakmas.

— Tag'in janjallashyapsizlarmi? — dedi Bilag'on. — Sizlarni yerga tushirishga to'g'ri keladi.

Sergap va Bilmasvoy qo'rqishganidan, janjalni to'xtatishdi.

Havo pufagi bu paytda allaqanday tutunga va tumanga o'xshash narsaga duch kelib qoldi. Pastda yer yuzi ko'rinmay qoldi. Atrof go'yo oq parda bilan o'ralganday edi.

— Bu nima o'zi? — deb baqirib yubordi barcha. — Tutun qayoqdan kelyapti?

— Bu tutun emas, — dedi Bilag'on. — Bu — bulut. Biz bulutga yetdik, endi bo'lsa, bulut orasida uchyapmiz.

— Buni o'zingdan to'qiyapsan? — dedi Bilmasvoy. —Bulut suli sharbatiga o'xshagan suyuq bo'ladi bu bo'lsa allaqanday tuman-ku.

— Bulut seningcha, nimadan qilingan? — deb so'radi Bilag'on. — Bulut axir tumandan bo'ladi-da. U faqat uzoqdan quyuq bo'lib ko'rinadi.

Bilmasvoy uning gapiga ishonmadi:

— Og'aynilar, gapiga quloq solmanglar, — dedi go'yo o'zining bilag'onligini ko'rsatmoqchi bo'lib, — bularning barini o'zidan to'qiyapti. O'zi bo'lsa, hech nimani bilmaydi. Uning bulut va tuman deganiga ishonib bo'pman! Bulut — bu sharbat. Men sharbat ichmabmanmi?

Havo pufagi tez yuqoriga ko'tarilib, bulut orasidan chiqib oldi-da, bulut ustida uchib keta boshla.di. Bilmasvoy savatdan mo'ralab pastdagi bulutlarni ko'rdi. Ular, hammayoqqa yoyilib yer yuzini batamom bekitib qo'ygan edi.

— Voy, juda g'alati-ku, — deb baqirib yubordi Bilmasvoy. — Osmon pastda qoldi! Biz oyog'imiz osmonda bo'lib uchyapmiz!

— Nega oyog'imiz osmonda bo'lar ekan? — deb hayron bo'ldi barcha.

— Ana qaranglar-a, osmon tagimizda bo'lgandan keyin, oyog'imiz osmonda bo'ladi-da.

— Biz bulutlar ustida uchyapmiz, — deb tushuntirdi Bilag'on. — Biz bulutlardan ham yuqori ko'tarildik, shuning uchun bulut tepamizda emas, ostimizda qoldi.

Ammo Bilmasvoy bunga ishonmadi. U o'tirgan joyida boshidagi qalpog'ini qattiq ushlab o'tirardi. U oyog'im osmonda bo'lib o'tirganimdan keyin qalpog'im tushib ketadi, deb o'ylardi.

Shamol pufakni bulutlar ustida tez uchirib ketayotgan bo'lsa ham, lekin shaming pastga tushayotgani uchun hamma:

— Nega biz pastlab ketayapmiz?— deb bezovtalanishdi bolalar.

— Pufakdagi havo soviyapti, — deb tushuntirdi Bilag'on.

— Bundan chiqdi, biz endi yerga tusharkanmizda, — dedi Shoshqaloq.

— Nima uchun qopda qum olgan edik? — dedi Bilag'on. — Savatdagi qumli qopdan bittasini tashlab yuborsanglar, tag'in yuqoriga ko'tarilamiz.

Agarqul darrov bir qop qumni olib pastga itqitdi.

— Nima qilayapsan? — deb baqirdi Bilag'on. — Bir qop qumni birdaniga tashlab bo'larmishmi? Bitta-yarimtaning boshiga tushib ketishi mumkin.

— Balki tushib ketmas, — dedi Agarqul.

— Balki tushib ketmas! — deb uni masxara qildi Bilag'on. — Qopning og'zini ochib, qumni to'kish kerak.

— Hozir to'kaman, — dedi Magarqul.

U qopning og'zini yechib, qumni savatning ichiga to'kib qo'ydi. — Biridan biri aqlli-ya! — deb boshini liqillatib qo'ydi Bilag'on. — Qum savatning ichida qolgandan keyin, bundan nima foyda chiqdi? Bu bilan pufak yengil bo'lmaydi-ku.

— Men qumni sepib tashlay qolaman, — deb Magarqul savatdagi qumni hovuchlab sepa boshladi.

— Sekinroqda! — deb baqirib berdi Dovdirvoy. — Ko'zimga qum sepib yuborishing mumkin.

— Balki ko'zingga sepmasman, — dedi-yu Magarqul, shu zahoti bilmasdan uning ko'ziga qum tushirib yubordi.

Hamma Magarqulni urishib berdi. Agarqul bo'lsa pichoqni olib, qum to'kilsin deb savatning tagini katta qilib teshib qo'ydi. Bilag'on ko'rib qolib baqirib berdi:

— To'xta deyman, nima qilyapsan o'zing? Savatni buzib, hammani yerga tushirib yubormoqchimisan!

— Balki savat buzilib ketmas, — deb javob berdi Agarqul.

— Ikkovingning topgan so'zing nuqul shunaqa “Balki, mabodo” xolos, — dedida, Bilag'on Agarqulning qo'lidagi pichog'ini tortib oldi.

Qum savat teshigidan to'kilib, pufak ancha yengillashdi-yu, yana yuqoriga ko'tarildi. Bolalar suyunib, savatdan atrofga qarashdi. Pufakning yana yuqoriga uchganidan barcha xursand bo'ldi. Faqat Sergapgina odaticha to'ng'illay boshladi:

— Bu qanaqasi o'zi: bir yuqoriga chiqadi, bir pastga tushadi! Pufak ham shunaqa uchar ekanmi?

Tag'in nima deyishini bilmasdan, indamay o'tirib qand chaynayotgan Bo'g'irsoqqa qarab:

— Bu yerda nima yeyapsan? — dedi.

— Cho'ntagimdagi qanddan olib yeyapman.

— Qand yeyishga topgan vaqtini qara! Yerga tushib olaylik, keyin yersan.

— Ortiqcha yukni ko'tarib yurishning nima keragi bor, — dedi Bo'g'irsoq. — Qandni yeb olsam, pufak yengillashib, yana yuqoriga ko'tariladi.

— Qani, kemiraver-chi! Qachongacha kemirar ekansan, — deb javob berdi Sergap.