Bilimlendiriw ministirligi

13. Esleu ha’m este saklaw.
Esleu - bul tiri organizimge ten bolgan kasiet bolıp, onın’ tiykarında organizim barlıq informatsiyalardı ozinde saklaydı ha’m kalegen jag’dayda baylanıslı kayta sawlelendirip onı tolıqtıra alıu mumkinshiligi bolıp tabıladı. Esleu ha’m este saklaw tiykarında organizimnin’ minez kulıq reaktsiyası iske asadı. Esleu tiykarında xayuan ha’m adam organizimi ozinin’ basınan otkergen is xareketlerin (opıt) kayta paydalana aladı. Esleu bul organizimnin’ psixikalıq is xareketi bolıp esaplanadı.
Esleudin’ tiykargı mexanizimnin’ biri bul shartli refleksler yagnıy iz kaldırıwshı refleksler bolıp esaplanadı.
Xazirgi waqıtta ilimde esleu ha’m este saklawdı eki turli tusindiredi.
1. Qısqa waqıt aralıg’ında este saklaw.
2. Uzak waqıt aralıg’ında este saklaw.
Qısqa waqıt aralıg’ında este saklaw nerv kletkalarında nerv impulslerinin’ qısqa waqıt aralıg’ında jabıq shenber boylap xareket etiuine aytıladı. Ol kop waqıt dawam etpeydi, ha’m onnan iz saklamaydı, yagnıy tez waqıt arasında oshedi.
Uzak waqıt este saklaw protsessinde miy kletkalarında molekulyarlıq protsessler payda bolıp, onda sawlelengen uakıya xakkında belgili darejedegi iz saklanadı ha’m ol bekkem ornaydı ha’m kalegen waqıtta onı kaytadan sawlelendiriu mumkinshiligi payda boladı. Bul juda kuramalı protsess bolıp esaplanadı ha’m og’an ulken miy yarım sharlarının’ arnawlı bo’limleri, nerv impulslerin jetkerip beriushi nerv jipsheleri, retseptorlar, sinanslar tolıg’ı menen qatnasadı. Bul protsesste ulken miy yarım sharlarının’ kabıq ha’m kabıq astı bo’liminin’ xızmeti ulken axmietke iye.
Sınaw sorawları.
1. Shartli refleksler usılın payda etken kim?
2. Jokarı nerv iskerligi degende neni tusinemiz?
3. İnstinkt ha’m shartli refleks degende neni tusinemiz ha’m bular arasında kanday ayırmashılıqlar bar?
4. Shartli refleksler payda etiude kanday jag’daylar zarurli boladı?
5. Bag’darlaw refleksi degenimiz ne ha’m onın’ kanday axmiyeti bar?
6. Ne ushın shartli refleksler sonedi ha’m irkiledi?
7. Adam ha’m xayuanlar tirishiliginde shartli reflekslerdin’ axmiyeti kanday?
8. Dinamikalıq stereotip degenimiz ne?
9. Oraylıq nerv sistemasındag’ı kozıu ha’m irkiliudin’ bir-birine baylanısı organizm tirishiliginde kanday axmiyetke iye?
10. Birinshi signal sistemasının’ iskerligi ne menen korinedi ha’m onın’ axmiyeti kanday?