Bilimlar bazasi va ekspert tizimlar haqida Reja



Download 213,01 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/20
Sana17.01.2022
Hajmi213,01 Kb.
#381938
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
Bog'liq
Bilimlar bazasi va ekspert tizimlar haqida

FREYMLI MODELLAR

 

Freym  —  bu qandaydir standart holat uchun mo'ljallangan ma'lumotlarni 



deklarativ keltirilishidir. Freymlarni tarmoq  ko'rinishida ko'rsatish mumkin. Unda 

yuqori tabaqalar ularning ma'nosini namoyish etadi va har qanday sharoitda chin 

qiymatga ega bo'ladi. Pastki tabaqa muayyan informatsiyaga ega bo'lgan slotlar 

bilan to'ldiriladi. Freymlarni quyidagi konstruksiya bilan ifodalash mumkin: 

F=[1

,v



1

>,


2)

v

2



>...

n

 v



n

>] 


F-freym nomi 

r-slot nomi 

v

i

 - slotning qiymati. 



Freymlar tizimlarida informatsion qidiruv tizimlari bilan bog'langan. Agar, 

sharoit muammoga, bir freym javob bera olmasa, u holda bunday tarmoq boshqa 

freymni o'z ichiga olib 2-freym, bu muammoga javob beradi. Freymlarning asosiy 

xossalarini ko'rib chiqamiz: 

a)

 

bazali tip. Berilgan predmetni juda zarur obyektlarini o'z ichiga oladigan 



freym. Lekin holatini o'zgartirganda yana yangi freymlarni qurishga to'g'ri 

keladi. 


b)

 

iyerarxik strukturaga ega bo'lgan freymlar sitemasi. Iyerarxik strukturaning 



ayrimligi atributlar haqidagi informatsiya yuqori bosqichda joylashgan 

bo'lib, past tabaqadagi hamma freymlar bilan bog'liq bo'ladi. 

d) freymli tizimlarda xulosalar chiqarish. 

Freymlar  —  ekspert tizimlarning bilimini ko'rsatishning keng tarqalgan 

formalaridan biridir. Freym o'zini slot yacheykalari to'plamidan iborat struktura kabi 

ko'rsatish mumkin. Har bir slot nomdan o'rniga biriktirilgan nomdan iborat. Qiymat 

ma'lumotlar, protseduralar hamda boshqa Komp’yuter  ga yuboriladigan 

ma'lumotlardan iborat bo'lishi yoki bo'sh bo'lishi mumkin. 

Har qanday freym quyidagi nom va mundarijalardan tashkil topadi: 

1.

 



Freym nomi. Bu freymga aloqador identifikatordir. Freym berilgan freym 

tizimida yagona nomga ega bo'lishi kerak. 

2.

 

Slot nomi. Bu slotga aloqador identifikatordir. Slot o'zi tegishli bo'lgan 



freymda yagona nomga ega bo'lishi kerak. 

Odatda slot nomi hech qanday yuklash ma'nolarini anglanmaydi va berilgan 

slotning identifikatoridir, lekin ba'zi hollarda u maxsus ma'noga ega. Bularga 



Aim.uz 

Aim.uz 


 

strukturalashgan obyektlarni tasvirlash uchun ishlatiladigan IK-A, 

DDEKENDANTA, FINEDBY, COMMENT va hokazolarni kiritish mumkin. Bu 

slotlar tizimli deyiladi va bilimlar bazasini tahrir qilish va chiqarishni boshqarishda 

ishlatiladi. 

3.

 



Meros ko'rsatkichi. Bu ko'rsatkichlar faqat   «abstraktkonkret» muomilasiga 

asoslangan  

iyeararxik tipdagi freym tizimlarga tegishlidir, ular past darajadagi xuddi shunday 

nomli freymlarga ega bo'lgan yuqori darajadagi freymdagi slot atributlari haqidagi 

biror bir informatsiyani ko'rsatadi. Tipik meros ko'rsatkichlari: 

Unique (U: —  unikal ), Kame (K: —  xuddi shunday), Range (R: —  chegarani 

o'rnatish), Override (O: —  e'tiborga olmaslik ) va hokazo. U freymning har xil 

qiymatli slotga ega bo'lish mumkinligini ko'rsatadi, K —  hamma slotlar bir xil 

qiymatga ega, R — quyi darajali freym slotining qiymati, yuqori darajadagi freym 

slotining qiymatlari bilan ko'rsatilgan oraliqda bo'lish kerak, O — yuqori darajadagi 

freym slotining qiymati ko'rsatilmaganda, past darajadagi freym slotining qiymatini 

qo'yish. 

4.Ma'lumotlar tipi ko'rsatkichi slotning son qiymatiga egaligini ko'rsatadi yoki 

boshqa freymga ko'rsatkich bo'lib xizmat qiladi. Ma'lumotlar tipiga quyidagilar 

kiradi: 

FRAME (ko'rsatkich), INTEGER (butun), REAL (haqiqiy), BOOL (bul toifa), 

LIKT (bog'langan protsedura), TEXT (matn), LIKT (ro'yxat), TABLE Gadval), 

EXPREKKION (ibora) va boshqalar. 

5.Slot qiymati. Slot qiymatini kiritish punkti. Slotning qiymati bu slot 

ma'lumotining ko'rsatilgan toifasi bilan ustma-ust tushishi kerak, bundan tashqari 

shajara shartlarini bajarishi kerak. 

6.  Demon. Bu yerda IF-NEEDED, IF-ADDED, IF-REMOVED va hokazo 

demon tiplarini aniqlaydi. Demon deb, bir qancha shartlarni bajarganda avtomatik 

yuklanadigan protseduraga aytiladi. Demonlar mos slotlarga murojaatda yuklanadi. 

Bundan tashqari demon bog'langan protseduralarning har xilligidir. 

7. Bog'langan protseduralar. Slotning qiymati sifatida protsedura tipidagi 

DASTURni ishlatish mumkin. 

FREYMLARNI TATBIQ ETISH 

 



Aim.uz 

Aim.uz 


 

5-ram. Freymning sxematik ko'rinishi 

SEMANTIK MODELLAR 

Mutaxassislarning fikricha semantik to'rlar boshqa usullardan ancha avval 

yaratilganligiga qaramay bilimlarni tasvirlashda ko'p qo'llaniladigan usuldir. 

Semantik to'rlar obyektlar to'plami va ular orasidagi munosabatlarni aks ettiradi. 

Ko'riladigan obyektlar uchun barcha mavjud munosabatlarni yozib chiqish 

semantik to'rni beradi. Obyektlar to'rning tugunlari bo'lib xizmat qiladi, 

munosabatlar yoylar yordamida ifodalanadi. Semantik to'rni tuzishda to'rning 

elementlari aloqalari soniga, uning xossalari va murakkabligiga cheklovlar 

qo'yilmaydi. Shuning uchun ko'rsatkich sifatida keltiriladigan funksiyalarni ma'lum 

darajada tartiblash maqsadga muvofiqdir. 

Semantik to'rlar — ET da bilimni ko'rsatish formalizmidir. Unda uzoq muddatli 

xotiraning strukturali modeli sifatida so'z ma'nosini tushunish modeli ko'rsatiladi. 

Bu modelda uzoq muddatli xotira strukturalarini yozish uchun so'zlar orasidagi 

semantik munosabatlarni ko'rsatish uch maqsadida turli xil struktura ishlatilgan. Bu 

model tabiiy bilim va inson tilidan foydalanishni farqlaydi. Shuning uchun asosiy 

g'oya obyektga tegishli bo'lgan sinf qiymatini, uning aks etishini yozish va obyekt 

holatlarini ko'rsatuvchi so'zlar aloqasini  o'rnatishdir. Namuna sifatida «choynak» 

konseptual namoyishi uchun oddiy semantik to'rni ko'rish mumkin. Bu to'rda 

qiymatlar yozilgan sinf, holat va misol deb ataluvchi munosabat operatorlari 

aniqlanadi. 

 

 

6-rasm. Semantik to'rning ko'rinishi 



 

Semantik to'rni qurishda elementlarni aloqa sonida, holatida va to'rning 

murakkabligida cheklanishlar bo'lmaydi. 

Semantik to'rlarni hosil qilish uchun yana misollar ko'raylik: 

 



Aim.uz 

Aim.uz 


 


Download 213,01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish