Bilim sohasi

D ars maktabdagi ishlarning asosiy shakli sifatida. Dars o‘quvchilarning doimiy tarkibi, mashg‘ulotlarning aniq belgilangan ramkaga egaligi (har bir dars 45 minut davom etadi); jadval oldindan tuziladigan va o‘quv ishlari biror aniq mavzuda tashkil etilishi kabi o‘ziga xosliklarga ega bo‘lgan ta’limning jamoa shakli hisoblanadi.

Darsda o‘qituvchi bilan o‘quvchining o‘zaro munosabat jarayoni shaxsiy aloqaga asoslangan. O‘qituvchi darsda istisnosiz barcha o‘quvchilarni faoliyatga yo‘llaydi va nazorat qiladi, shuningdek, o‘zaro aloqa va o‘zaro nazoratni qo‘llab quvvatlaydi. O‘qituvchini faoliyati barcha o‘quchilarning dars davomida o‘rganilayotgan bilim asoslarini egallashlari, zarur ko‘nikma va malakalarni hosil qilishlari uchun zamin yaratadi.

“Wikipedia.org Internet” ensiklopediyasida “Dars” terminiga quyidagicha izoh beriladi: (lesson lotincha “lectio” – o‘qish harakati degan ma’noni anglatadi. O‘qiladigan kitobning biror bir qismi ham dars deb yuritiladi) Dars – maktab ta’limining asosiy tashkiliy shakli. Dars muayyan miqdordagi doimiy o‘quvchilar tarkibi bilan qat’iy tartibda uyushtiriladigan va aniq maqsadga yo‘naltirilgan didaktik tadbirdir. Dars – insoniyat tomonidan minglab yillar mobaynida orttirilgan hayotiy tajribalarni o‘quvchilarga juda qisqa vaqtda o‘rgatishning eng samarali usuli.

Dars ta’limning jamoa bo‘lib amalga oshirilish tarzi sifatida ijtimoiy ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, dars maktab yoshidagi bolalarni yalpi o‘qitishni osonlashtiradi, ularni jamoa sifatida tarbiyalashga hissa qo‘shadi, bolalarda ijtimoiy faollik va muomala madaniyatining shakllanishiga ko‘maklashadi. Darsda o‘quv mashg‘ulotlarining individual, guruhiy va umumsinf shakllari uyg‘unlashadi.

Har qanday jamiyatda dars jamiyat tomonidan ta’lim oldiga qo‘yilgan vazifalarni bajarish uchun xizmat qiladi. Darsning vazifalari ta’lim jarayonining qonuniyatlari va muayyan jamiyatning komil shaxs borasidagi tushunchalari bilan qat’iylashadi.

Yangilanayotgan pedagogik tafakkur talablariga ko‘ra zamonaviy dars o‘quv muassasasining mulkiy mansubligidan qat’iy nazar quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim: ta’limning tarbiyaviy maqsadlarga bo‘ysundirilganligi, o‘quvchini komil shaxs sifatida shakllantirishga yo‘naltirilganligi, ilmiyligi va izchilligi, tarbiyalanuvchining faolligi va mustaqilligini ta’minlashga qaratilganligi, insonparvarlik yo‘nalishiga egaligi, tizimliligi, bilimlarni ongli ravishda o‘zlashtirishga qaratilganligi, amaliy ahamiyatga egaligi va hokazo⁵⁵