Bilim sohasi

Tarbiyachi – tarbiyalanuvchi o’rtasidagi munosabatlariga ko’ra:

• 
  avtoritar;
  
• 
  demokratik;
  
• 
  liberal;
  
• 
  erkin.
  

Tarbiyaviy ishlarning xususiyatiga va yo‘nalishiga ko‘ra turlarining o‘ziga xos jihatlariga qisqacha to‘xtalib o‘tsak. Tarbiyaning tarbiyachi – tarbiyalanuvchi o‘rtasidagi munosabatlari hamda institutsional belgilari bo‘yicha turlarini mustaqil ravishda o‘rganamiz va amaliy mashg‘ulotda ularni batafsil tahlil qilamiz.

Axloqiy tarbiya – bolaning jamiyatga, odamlarga bo‘lgan munosabatlar tizimini tarkib toptirishdagi tarbiyaviy jarayon. Insonning axloqiy fazilatlari bolalikdan boshlab rivojlanadi. Kichik yoshdagi bolaning axloqiy tarbiyasi kattalar bilan bo‘lgan munosabatdan boshlanadi. Bola kattalar bilan qanchalik ko‘p munosabatda bo‘lsa, uning atrofdagi muhitni emotsional idrok qilishi shunchalik faollashadi²².

Shaxsning axloqiy tarbiyasi uning muomala odobi, etiket qoidalariga rioya etishi, kasbiy odobi hamda o‘zgalarga nisbatan munosabatning barcha turlarida ko‘rinishi mumkin. Axloqiy tarbiya jarayonida yoshlarda axloqiy ko‘nikma va malakalar tarkib topadi va inson uchun zarur bo‘lgan axloqiy sifatlar shakllantiriladi. Bular: odamiylik, qanoatlilik, jonkuyarlik, mehribonlik, oliyjanoblik, oliyhimmatlilik, baynalminallik, g‘oyaviy sodiqlik, kechirimlilik, andishalilik, shaxsiy manfaatdan ijtimoiy manfaatdorlikni yuqori qo‘ya olishlik, bag‘rikenglik kabilardir²³.

Aqliy tarbiya – shaxsning har tomonlama taraqqiyoti, uni turmush va mehnatga tayyorlashning muhim tarkibiy qismi. Aqliy tarbiya bilimlarni to‘plash, biror narsani tahlil va sintez qilish, narsa va hodisalarni taqqoslash hamda tasniflash, umumlashtirish, mavhumlashtirish, ularni bir tizimga solishni nazarda tutadi.

Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, ya’ni bolalarga olam ilmiy manzarasi, tabiat va jamiyat taraqqiyotining asosiy qonunlarini tushuntirish ham aqliy tarbiyaning muhim vazifasidan biridir. Aqliy tarbiya ta’lim, o‘yin, mehnat jarayonida, hayotiy vaziyatlarni hal etish, kattalar va tengdoshlar bilan bo‘lgan muloqotda, ommaviy axborot vositalari orqali olinadigan axborotlarni qabul qilish va o‘zlashtirishda yana ham takomiliga yetib boradi²⁴.