Bilim sohasi

6.3-§. ELEKTROLITLARNING ELEKTR OTKAZUVCHANLIGI

Biologik suyuqliklar elektr o‘tkazuvchanligi metallarning elektr o‘tkazuvchanligiga o‘xshash bo'lgan elektrolitlardir: ikkala muhitda ham gazlardan farqli o’laroq tok tashuvchilar elektr maydoniga bog‘liq bo‘lmagan holda hosil bo‘ladi. Shuning uchun (6.1) ifoda elektrolitlar uchun ham to‘g‘ri bo‘ladi, lekin metallardan farq qilish uchun uni musbat va manfiy ionlar uchun alohida- alohida yozish mumkin:

j₊= qn₊v₊ va y'_ = qn_v_ . (6.6)




6.2- rasm.

Tokning umumiy zichligini:

j = J₊ + J- = q(n₊v₊ + n_v_)(6.7)

Agar har bir molekula ikkita ionga dissotsilanadi deb faraz qilinsa, u holda musbat -va manfiy ionlar konsentratsiyasi bir xil bo‘ladi:

n₊=n_=αn(6.8)

bu yerda α — dissotsilanish koeffitsiyenti, n — elektrolit molekulalarining konsentratsiyasi.

Ionlarning elektr maydonidagi yo‘nalgan harakatini taqriban tekis harakat deb hisoblash mumkin, u holda elektr maydonitomonidan ionga ta’sir qiluvchi kuch qE_{ tezlikka proporsional hisoblanuvchi ishqalanish kuchi rv ga teng.

qE= rv

bundan q/ r = b bilan almashtirib,

v = bE(6.9)

ni olamiz. Proporsionallik koeffitsiyenti b ga ionlar harakatchanligi deyiladi. U son jihatdan elektr maydoni vujudga keltirgan ionning yo‘nalgan harakati tezligining shu maydon kuchlanganligi nisbatiga teng¹.

Turli ishorali ionlar uchun (6.9)dan tegishli

v₊ = b₊E va v_ = b_E(6.10)

ga ega bo‘lamiz. (6.8) va (6.10)ni (6.7)ga qo‘yib:

j = nqα(b₊ + b_)E(6.11)

ni topamiz.

Elektrolitni to‘g‘ri burchakli parallelopiped shaklida tasavvur qilaylik, uning Syuzali yoqlari — elektrodlari bir-birida lmasofada bo‘lsin (6.2- rasm), (6.1 l)ni o'zgartirib yozamiz:

jS = nqα(b₊ + b_)(U/ l)S(6.12)

I=jS bo'lgani uchun (6.12) tok manbaiga ega bo‘lmagan zanjir qismi uchun Om qonuni I=U/Rga teng, bu yerda

R = (l/ S)[nqα(b₊ +b_)]^-1(6.13)

- elektrolit qarshiligi. (6.13)ni R = ρl/ S ifoda bilan solishtirib.

γ= 1 / ρ = nqα(b₊ + b_) (6.14)

ga ega bo‘lamiz. Bundan ionlarning konsentratsiyasi, zaryadi harakatchanligi qancha katta bo‘Isa, elektrolitning elektr o'tkazuvchanligi Y ham shuncha katta bo‘ladi, degan xulosa kelib chiqadi. Temperatura ko‘tarilishi bilan ionlarning harakatchanligi ortadi va elektr o‘tkazuvchanlik oshadi.