Bilim sohasi: Ta`lim sohasi

1-ilova

Mavzu: Rivojlanishidanuqsonibo’lganbolalarningturliyoshbosqichlaridapsixologikpedagogiko’rganishhususiyatlari.
Reja:

1. 
   Psixologiktekshirish
   
2. 
   Psixologiktekshirishgaqo’yiladigantalablar
   
3. 
   Bolanikuzatishvasuxbatmetodlari
   
4. 
   Psixologiktekshirishningumumiytaxlili
   
5. 
   Pedagogiktekshirish
   
6. 
   O’qish, yozish, xisoblashmalakalarinitekshirish
   
7. 
   Pedagogiktekshirishningumumiytaxlili.
   

Maqsadi:Rivojlanishidanuqsonibo’lganbolalarnipsixologik-pedagogikdiagnostikalashmetodlarinio’rgatish.

Kutilayotgannatija:
1) Bolalarnio’rganishda, tekshirishda (suhbat, bolalarningfaoliyativaxulqinikuzatish, eksperimental-diagnostikmetodikalar, bilimvamalakalarningholatinio’rganishvah.k.) qo’llaniladiganmetodlaro’zlashtiradilar.
2) Boshqafanbilanmetodlaraloqadorliginitaqqoslaydilar.
Foydalanilganadabiyotlar:

6. 
   Otbor detey v spetsialnыe doshkolnыe uchrejdeniya. – M., 1972. Sostaviteli: Vlasova T.A., Lebedinskaya K.S., Machixina V.F.
   
7. 
   Venger A.A., Vыgodskaya GL., Leongard E.I. Otbor detey v v spetsialnыe doshkolnыeuchrejdeniya. M., Prosveshenie, 1972g.
   
8. 
   G`.B.SHoumarov, K.Mamedov. Aqlizaifbollalarpsixologiyasi. T., “O’qituvchi”, 1994.
   
9. 
   Dulnev G.M., Luriya A.R. Printsipы otbora detey vo vspomogatelnoy shkolы. APNRSFRS. 1960 g.
   
10. 
    Zabramnaya S.D. Otbor umstvenno otstalыx detey v spetsialnыx uchrejdeniy. Moskva: «Prosveshenie». 1988 g.
    

2 ilova

1. 
   Psixologiktekshirish
   

Bolalarnitibbiy-pedagogikkomissiyadatekshirishularninghujjatlarinio’rganishdanboshlanadi (tibbiykartalar, xarakteristikalar, daftarlar, chizganrasmlarivah.k.).
Vrachpsixonevrologkomissiyaa`zolarinimavjudbo’lganhujjatlar: anamnez, otolaringolog, oftalmolog, pediatriningxulosalari, laboratorma`lumotlarvaboshqalarbilantanishtiradi. Boladaeshitishyokiko’rishningpasayganligikuzatilsaungadiqqatiniqaratadivahokazo. Bundayhollardadefektologoldindantekshirishuchunmaterialtanlaydi. Masalan, eshitinpasayganda, nutqnuqsonlaridabolalarganutqiyko’rsatmalartalabqilinmaydiganko’rgazmalixarakterdagitopshiriklarberiladi. Zaifko’ruvchibolalaruchunog`zakishakldagiturlichamantiqiytopshiriqlartanlanadi.
Defektologo’znavbatidapedagogikhujjatlarbilantanishib, komissiyaa`zolarigabolabilanaloqagakirishishdavatekshirishjarayonidae`tiborberishilozimbo’lganengmuhimxususiyatlarhaqidama`lumotberadi. Masalan, bolagaberilgantavsifnomadao’quvdasturinio’zlashtirishdagiqiyinchiliklariko’rsatilganbo’lsa, tekshirishnibolauchunosonvaqiziqarlibo’lgano’yinxarakteridagitopshiriqlardanboshlashmumkin. Tavsifnomamateriallarinio’rganishkomissiyaa`zolarinibolaningholatinixarakterlabberadiganpsixikfaoliyatningsifatvaxususiyatlarinianiqlashgayo’naltiradi.
Agardabolamaktabdao’qiganbo’lsa, uningdaftarlarinidiqqatbilantahlilqilishzarur. Daftarningtashqiko’rinishiboladagibetartiblik, maktabtalablarinitushunish, ta`limjarayonigabo’lganqiziqishkabisifatlarhaqidama`lumotlarberadi. YOzmaishlarnibajarishxarakteritekshiruvchigaboladagiqiyinchilaklarsababihaqidagimasalaniqo’yadi. (Masalan, yozishdaqatorgarioyaqilmaslikmotorikaningbuzilishiyokifazodachamalashqiyinchiliklari, talablarinitushunmaslikkabivaboshqasabablargabog`likdir). YOzuvdagixatolar (xarflarnio’rninialmashtirish, tashlabketish, so’zlarnioxirigachayozmaslik, jaranglivajarangsizundoshlarnialmashtirish) hamturlisabablardankelibchiqadi. Bolabundayqiyinchiliklarniqandayengibo’tdi, o’qituvchitomonidanqandayvaqaydarajadayordamberilganliginianiqlashmuhmdir. Birinchivaoxirgidaftarlarnitaqkoslabbolaningrivojlanishdinamikasinio’rganishmumkin. Bolahaqidaqiziqarlima`lumotlarniuchizganrasmlardanhamolishmumkin. Ba`zanaynanrasmuyokibupsixiko’zgarishhaqidagidastlabkisignalbo’ladi.
Bolaning hujjatlaridagi barcha materiallar sinchiklab o’rganilganidan so’ngina bolani bevosita tekshirishni boshlaydilar.
Biz tibbiy tekshirish metodlarini yoritib bermaymiz, chunki bu bilan faqatgina mutaxassis vrachlar shug`ullanadilar. Barcha komissiya a`zolari vrachning ota-onalar bilan suhbatini eshitadilar, bolaning ilk rivojlanishiga diqqatlarini qaratadilar, vrach tomonidan bolani nevrologik va psixologik tekshirish kuzatadilar, ammo ularning asosiy vazifasi bolalarni tegishli metodikalar yordamida psixologik, pedagogik va logopedik tekshirishdir.
SHuni esda tutish lozimki, umumiy psixologiyaning bolalarni o’rganishdagi individual-tipologik, shaxs-jamiyat, tizimli-tuzilish yondoshishlari, sifat-sonli baholash kabi nizomlari rivojlanishda turli nqsonlari bo’lgan bolalarni o’rganishda ham zarur hsoblanadi.
U yoki bu metodlarni va ularning ketma-ketligini tanlash tekshiruvchining yosh va individual xususiyatlariga bog`liq. Ba`zi hollarda komissiya a`xosi (oligofrenopedagog, logoped) suhbat metodiga tayanadi, unga alohda eksperimental metodikalarni qo’shadi. Boshqa hollarda esa o’rganish o’yin jarayonida bola faoliyatini kuzatish asosida olib borialdi va h.k.
Tekshirishga bolaning ko’rsatilgan usullarni faoliyatiga ko’chira olish qobiliyati namoyon bo’ladigan o’qish elementlarini, yordam turlarini, o’xshash xarakterdaga topshiriqlarni ham kiritish lozim. Topshiriqlar verbal va noverbal xarakterda bo’lishi lozim.
Bolani tekshirishda quydagilarni e`tiborga olish zarur: bolaning tekshirishga bo’lgan hissiy reaktsiyasini.
Hayajonlanish-yangi sharoitga, notanish odamlarga bo’lgan tabiiy reaktsiyadir. Bunda haddan tashqari, quvnoqlik, komissiya a`sholariga murojat qilishdagi beodoblik, xulqning noadekvatligiga diqqatni qaratish lozim.