Bilim sohasi: Ta`lim sohasi

O’qish, yozish, xisoblash malakalarini tekshirish

O’qish malakasidan tashqari pedagog bolaning o’qigan so’zlari, gaplarining ma`nosini tushunganliklari, intonatsiyaga ahamiyat berishni, o’qiganlari boyicha savollarga javob bera olishi va so’zlab bera olishlariga diqqatini qaratish lozim.

O’qish malakasini tekshirishda kesma harflar kabi ko’rgazmalar zarurdir.
Ko’pincha bolaning o’qish malakasini unga tanish va tanish bo’lmagan alifbedan foydalanib tekshiriladi.
Bolaning o’qish va yozish malakasini o’rganishdagi qiyinchiliklarini tahlil qilishda quyidagilarga diqqatni qaratish zarur:
1. Bolalarda mavjud bo’lgan qiyinchiliklarning qaysi biri uning ta`lim va tarbiya sharoitlariga bog`liq (pedagogik qoloqlik,, o’qitishda noto’g`ri metodlarning tanlanishi, o’qishdan uzoq vaqt orqada qolib ketish va hokazolar).
O’qishdagi o’zlashtirmaslikni o’qituvchilar odatda:
- harflarni esdan chiqarish;
- o’qish jarayoning qiyinchiliklari;
- o’qilgan matnni tushunmaslik bilan bog`laydilar.
Tekshirish jarayonida qiyinchiliklarning sababini aniqlash uchun yuqorida ko’rsatilganlarga diqqatni qaratish lozim.
1. Bola ko’pincha tahmin qilib, rasmlar boyicha o’qiydi, yodlab oladi. O’qishni o’rganishning avvalgi bosqichlarida o’rganilmaganlar keyingi bosqichlarida qiyinchiliklarni yuzaga keltiradi. Shuning uchun ba`zi hollarda bola o’qish va yozishni bilsa ham harflarni bilishning mustahkamligi tekshiriladi. Bola o’z qiyinchiliklariga qanday qarashi, ularni qanday engishga harakat qilishga ham diqqatni qaratish zarur.
2. Yozuv va o’qishning buzilishlari (dislektsiya va disgrafiya).
3. O’qishni o’rganishda qiyinchilik keltirib chiqaradigan boshqa omillarning mavjudligi (talaffuzdagi, nuqsonlar, eshitishning, ko’rishning pasayganligi).
4. Bolaning o’qish va o’rganishida orqada qolishning asosiy sababini uning aqli zaifligidangina deb tahmin qilmaslik. Agarda bolani o’qishni o’rganishdagi qiyinchiliklari aqli zaiflikdan deb tahmin qilmasdan boshqa sabablari to’liq tushuntirilsa uni yordamchi maktabga yuborish haqidagi fikrlarga shubha tug`iladi (ayniqsa bolaning rivojlanishi orqada qolishi haqida boshqa shikoyatlar bo’lmasa). Bunda masala tekshirishning barcha ma`lumotlarini solishtirish yo’li bilan hal qilinadi.