Bilim sohasi: Ta`lim sohasi

Psixologik tekshirishning umumiy taxlili
Bolaning intellektual rivojlanishi haqida asoslangan xulosa chiqaritsh uchun alohda topshiriqlarni bajarish xarakteri bilan birgalikda uning faoliyatini ham tahlil qilish lozim.
Birorta topshiriqning bajarishning yaxshiyoki yomon natijalari intellektual rivojlanish darajasi haqida fikr yuritishga asos bermaydi. Bola faoliyatining xususiyatlarini ko’p mikdordagi turli topshiriqlarni bajarishda e`tiborga olish va bola uchun xarakterli bo’lgan psixologik ma`lumotlarni (yosh, shaxs) va agarda mavjud bo’lsa intellektual faoliyati va hssiy darajasidagi patologik tomonlarni ajratib ko’rsatish kerak. Shuningdek tekshirishga bo’lgan munosabatini, uning xulqi, ishlash qobiliyati, toliqish darajasini ham e`tiborga olish zarur. Xotira, diqqat jarayonlarini, shuningdek, eshitish, ko’rish, nutqini rivojlanishi haqidagi ma`lumotlarni sinchiklab tahlil qilish muhmdir. Bolaning intellektual rivojlanishi haqida xulosani yuqorida ko’rsatilgan barcha xarakteristikalar asosida chiqarish mumkin.
Tekshirin vaqtida intellektual jihatdan me`yorida bo’lgan bolalar xulqi normada, jiddiy, harakatchan bo’ladilar. Ular topshiriqlarni bajarish jarayoni, ishning natijasi va uning bahosi bilan qiziqadilar. Intellektual jihatdan normada bo’lgan bolalar uchun yuqorida ko’rsatilgan topshiriqlarning barchasi qiyinchilik tug`dirmaydi.
Tabiiyki, 7 yoshdagi bolalar 8-9 yoshdagi bolalarga qaraganda qiyinchiliklarda ko’proq tashkiliy yordamga muhtoj bo’ladilar.
Agarda tekshirishga xulqi buzilgan bolalar yuborilgan bo’lsa, uning intellektual rivojlanishni optimal sharoitdagina to’g`ri baholash mumkin: masalan, yaxshi aloqa o’rnatishda va ahamiyatli motivatsiyada. Bolaning javoblarini sifati uning xalqidagi buzilishlar bilan qanchalik bog`langanligini tushunish uchun uning kontaktga kirishgunga qadar va kontaktdan keyingi erishgan natijalarini solishtirish maqsadga muvofiqdir.
Agarda bolaning javoblarining sifati va sur`ati yaxshilansa yoki yomonlashsa, tekshirishning oxiri yoki o’rtasida o’zgarsa, bu bolaning ishlash qobiliyatining buzilishi bilan bog`langan bo’lishi mumkin. Bunday hollarda ko’rsatkichlarni bolaning toliqishiyoki, ishga kirishib ketishi bilan bog`lab tahlil qilish lozim. Ishlash qobiliyatining pasayishini intellekti turli darajadagi bolalarda kuzatish mumkin. Shuning uchun tekshirishning boshidagi, oxiridagi dam olishdan keyin topshiriqlarning bajarilishi sifatini taqqoslash muhmdir.
Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning ko’pchiligi uchun tekshirish jarayonida ish qobiliyatining va diqqatining pasayishi xarakterlidir. Ba`zi bolalarda yangi materialda orientirlashning, ishlab ketishning, faoliyatning umumiy sur`atini sekinlashganligi kuzatiladi.
Boshqalarida tez toliqishlari sababli diqqatining pasayishi, faoliyat jarayonida diqqatning tarqalishi aniqlanadi. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning faoliyati normal rivojlanayotgan bolalar faoliyatiga nisbatan etirlicha maqsadga yo’naltirilmagan bo’ladi. Ko’pincha ular o’z maqsadini tushuntira oladilar, topshiriq noto’g`ri bajarilganda ham javoblarini asoslab bera oladilar. Faol lug`atlari ko’p bo’lmaydi. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolaga tashkiliy va o’rgatuvchiyordam berilsa, ular tomonidan bajarilgan topshiriqlarning sifati normal bolalarnikiga yaqinlashadi.