Bilim berish maqsadi: O`quvchilarda tub va murakkab sonlar haqida tushunchalar hosil qilish Rivojlantiruvchi maqsad

Darsda hosil bo`ladigan kompetensiyalar:

Tayanch kompetensiyalar:

Fanga bog`liq kompetensiya: O`quvchilarning tub va murakkab sonlarni ajrata olishi

Kongativ kompetensiya: O`quvchilarning shaxsiy fikrlash jarayonlarini yanada kuchaytirish

5. Dars tipi: Yangi bilim berish

Dars turi: Aralash

Darsni rejalashtirish:

	Dars etaplari	Qo`llaniladigan metodlar	Vaqti
1	Rejalashtirish	Kuzatish, savol - javob	2 min
2	Uyga vazifa so`rash	Interaktiv usul	8 min
3	Yangi mavzu	Tub va murakkab sonlar	15 min
4	Mustahkamlash	Interaktiv usul( ssavol – javoblar)	15 min
5	O`quvchilarning bilimini baholash	Besh ballik reyting sistemasida	3 min
	Uyga vazifa	Misollar yechish	2 min

Dars jarayoni

1. 
   Rejalashtirish: O`quvchilar bilan salomlashaman, darsdagi o`quvchilarning davomatini aniqlayman, sinf tozaligiga e’tibor beraman, darsga kerakli qurollarni olaman
   
2. 
   O`tilgan mavzu bo`yicha o`quvchilarning bilimini aniqlash (Uyga vazifa so`rash)
   

O`quvchilarning oldingi mavzuni qanday o`zlashtirganliklarini aniqlash maqsadida slayd va ko`rgazmali qurollar yordamida quyidagicha savollar beraman. Bu savollarning bir qismi elektron doskamizda qolganlari esa qog`ozchalarga yozilgan bo`ladi

1. 
   Juft son deb qanday sonlarga aytiladi?
   
2. 
   Toq sonlar deb qanday sonlarga aytiladi?
   
3. 
   Sonlaring 2,5 va 10 ga bo`linish belgilarini ayting?
   
4. 
   Sonlarning 3 ga, 9 ga bo`linish belgilarini ayting?
   
5. 
   Sonlarning bo`luvchisi deb nimaga aytiladi?
   
6. 
   Sonlarning karralisi deb nimaga aytiladi?
   

3. 
   Yangi mavzu:
   

Mavzu: Tub va murakkab sonlar

1 dan boshqa har bir natural sonning kamida ikkita bo`luvchisi bo`ladi. 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19 – sonlarining har biri 2 ta bo`luvchiga ega: 1 va shu sonning o`zi. Xuddi shuningdek 4, 6, 8, 10, 12, 25, 36, 47 sonlarining har birida 2 tadan ko`p bo`luvchisi bor.

Agar natural son faqat ikkita bo`luvchiga (sonning o`zi va 1 ) ega bo`lsa, u tub son deyiladi

Shu ta’rifga asosan 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19 sonlari tub bo`ladi. Tub sonlar ta’rifiga asosan, 1 soni tub bo`ladimi?

Agar natural son ikkitadan ortiq bo`luvchiga ega bo`lsa, bunday son murakkab son deyiladi

Shu ta’rifga asosan 4, 6, 4, 6, 8, 10, 12, 25, 36, 47 sonlari ham murakkab sonlar bo`ladi. Murakkab sonlar ta’rifiga asosan 1 soni murakkab sonmi?1 soni tub ham murakkab ham emas.

Tub sonlar jadvalini tuzish usullaridan eng soddasi va shu bilan birga eng qadimiysi yunon matematigi Eratosfen taklif qilgan. Bu usul sondan kata bo`lmagan barcha tub sonlarni toppish usulidir. Bu usul bo`yicha biror natural songacha bo`lgan barcha natural sonlar ketma – ketligini yozib chiqamiz va ular orasidan murakab sonlarni o`chiramiz, natijada o`chirilmay qolgan sonlar tub sonlar bo`ladi.

Bunday usul bilan tuzilgan tub sonlar jadvali “Eratosfen g`alviri” nomi bilan ma’lumdir. Eratosfen natural sonlarni mum bilan qoplangan taxtachaga yozib, murakkab sonlarni igna bilan teshgan, natijada teshiklar hosil bo`lgan. Taxtacha xuddi g`alvirni eslatadi, undan murakkab sonlar elanib tushib ketib, tub sonlargina qolgan. Eratosfen tub sonlar jadvalini faqat 1000 gacha natural sonlar uchun keltirgan.

Birinchi – eng kichik tub son 2 g ateng. 2 – juft tub son. Qolgan barcha tub sonlar toq sonlardir. Tub sonlar cheksiz ko`p.

Murakkab sonlarga misol:



Tub sonlarga misollar:


59



31



31

59

1

1

4. 
   Ko`nikma va amaliyotni mustahkamlash: (15 min)
   

O`quvchilarning mavzu haqidagi ma’lumotlarini yanada oshirish maqsadida topshiriqlar beraman. Topshiriq umumiy savol – javob ko`rinishida o`rtaga tashlanadi. Guruhlarning avoblari birma – bir tinglanadi. Bu usulda guruhdagi o`quvchilarning faolligi tekshiriladi. Savollarga to`g`ri javob bergan o`quvchilar ballar bilan rag`batlantiriladi.

1. Tub sonlar deb qanday sonlarga aytiladi?

2. Murakkab sonlar deb qanday sonlarga aytiladi?

3. Qaysi son tub ham murakkab ham emas?

4. 12, 17, 19, 22, 26 sonlaridan qaysilari toq va qaysilari murakkab sonlar?

O`quvchilar bilan qayta bog`lanish ko`rinishlari

O`quvchilardan quyidagi jumalalarni davom ettirishlarini so`rayman

Tub son deb ___________________________________________________

Murakkab son deb ______________________________________________

___ soni tub ham emas murakkab ham emas

___ soni juft tub son

5. 
   O`quvchilarning bilimini baholash
   

O`quvchilar ichidan darsda faol qatnashganlarni, dars davomida savollarga qay darajada javob berganlariga qarab har xil rangli kartochkalar berib boraman va bal yig`gan o`quvchilarni dars oxirida baholayman

O`quvchilarning bilimini baholash

6. 
   Uyga vazifa: