bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

1- savolga javob:
Hayvonlar jinsi sun’iy yo‘l bilan boshqarilganda edi, qishloq xo‘jaligi uchun juda katta foyda keltirgan
bo‘lardi. Jins tuxum hujayra urug‘langandan keyin ma’lum bo‘ladi. Ayrim jinsli organizmlarda (jumladan odamda ham) jinslar nisbati odatda 1:1 ni tashkil etadi. Ko‘pchilik ayrim jinsli organizmlarning erkak va urg‘ochilarida xromosomalari bir xil emas. Ana shu tafovutlar bilan drozofiladagi xromosomalar soni misolida tanishib chiqaylik. Drozofilada xromosoma to‘plami diploid holda 8 ta bo‘ladi. Uch juft xromosomalari jihatidan olganda bu pashshalar jinslari bir­biridan farq qilmaydi. Lekin bir juft xususiga kelganda muhim tafovutlar mav jud. Urg‘ochi sida ikkita bir xil (juft) tayoqchasimon xromosomalar bor; erkagida bunday xromosoma faqat bitta, uning juftini ikki yelkali alohida bir xromosoma tashkil etadi. Erkaklari bilan urg‘ochilaridan farq qilmaydigan, bir xildagi xromo somalar autosomalar deb ataladi. Erkaklari bilan urg‘ochilarida bir­biridan farq qiladigan xromosomalari esa jinsiy xromosomalardeyiladi. Shunday qilib, drozofilaning xromosomalari soni oltita autosoma va ikkita jinsiy xromosomadan tashkil topadi. Urg‘ochi pashshada qo‘shaloq holda (XX), erkak pashshada esa (XY) yakka holda bo‘ladigan tayoqchasimon jinsiy xromosoma X­xromosoma, ikkinchi jinsiy xromosoma (urg‘ochi pashshada bo‘lmaydigan, erkak pashshada ikki yelkali bo‘ladigan xromosoma) Y­xromosoma deyiladi. Jins belgilanishining xromosoma mexanizmi odamda ham xuddi drozofiladagi kabi bir xil. Odam xromosomalarining diploid soni — 46 ta. Shu songa 22 juft autosoma va 2 ta jinsiy xromosoma kiradi. Ayollarda jinsiy xromosomalar soni ikkita — X­xromosomadan, erkaklarda — bitta X va bitta Y­xromosomadan iborat bo‘ladi. Shunga ko‘ra, erkaklarda ikki xil spermatozoidlar — X va Y­xromosomali spermatozoidlar hosil bo‘ladi.
2-savolga javob:

1-B,2-A,3-E,4-D,5-C


16-BILET
1. Xemosintezlovchi organizmlarning tabiatdagi roli nimadan iborat?
2. Mendelning birinchi va ikkinchi qonunini tushuntiring.
3. Energetik almashinuv natijasida 7 mol glyukoza parchalangan, shundan faqat 2 mol to‘liq parchalangan. Quyidagilarni aniqlang:
a) Qancha sut kislota va karbonat angidrid hosil bo‘lgan?
b) Qancha ATF sintezlangan?
c) ATF molekulalarida qancha energiya to‘plangan?
d) Necha mol kislorod sarf bo‘lgan?