bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

26-BILET 
1. Moddalar almashinuvi nima? Uning jarayonlari va hujayradagi ahamiyati to‘g‘risida ma’lumot bering. 
2. Aminokislotalarning elementar tarkibi, tuzilishi va xossalarini tushuntiring. 
3. Ulotriksning zoosporalari va izogametalarini umumiy soni 1200 tani tashkil qiladi. Undagi
xivchinlarni umumiy soni esa, 3600 tani tashkil qiladi. Ulotriks jinsiy ko‘payganda, izogametalarning 80
% urug‘lanishda ishtirok etsa, hosil bo‘lgan zigotalarning 80 % idan nechta yangi ulotriks ipi hosil 
bo‘ladi. 
3-savol javobi
: 
Zoospora – x - 4 xivchinli 
Izogameta – y – 2 xivchinli 
.x + y = 1200 
4x + 2y = 3600 
Tenglamalar sistemasi ishlansa, x=600, y=600 natija chiqadi 
Izogametalarning 80% i nihisoblaymiz: 
600_________100% 
480=x_______80% 
2 gameta________1 zigota_________4 ta yangi ip 
4800___________________________x=960 ta ip 
1-savolga javob
: 
Tirik organizmlar tarkibidagi turli-tuman kimyoviy moddalar xilma-xil reaksiyalar natijasida doimiy ravishda 
o‘zgarib turadi. Bu jarayon moddalar almashinuvi yoki metabolism deb ataladi. Moddalar almashinuvi tirik 
organizmning yashashi, o‘sishi, hayot faoliyati, ko‘payishi va tashqi muhit bilan doimo aloqada bo‘lishini 
ta’minlaydi. Bu esa tirik organizmlarning o‘zini o‘zi yangilashga, o‘ziga o‘xshash nasl qoldirishga olib keladi, 
ularning yashashi uchun zarur shart hisoblanadi. Moddalar almashinuvi jarayonida tirik organizm tashqi 
muhitdan turli-tuman moddalarni qabul qiladi. hayotiy hodisalar asosan moddalar almashinuvi tufayli 
namoyon bo‘ladi. Moddalar almashi nuvi bir-biriga qarama-qarshi, lekin o‘zaro bog‘langan ikki jarayonni o‘z 
ichiga oladi. Bular assimilyatsiya (anabolizm,plastik almashinuv) va dissimilyatsiya(katabolizm, energetik 
almashinuv) reaksiyalaridan iborat. Moddalar almashinuvi organizmda ikkita: qurilish va energetik 
funksiyalarni bajaradi. Plastik almashinuv (anabolizm).Anabolizm jarayonida tirik organizmlarda 

---

moddalarning hosil bo‘lishi, ya’ni sintezla nish jarayoni kuzatiladi. Bunda organizm tashqi muhitdan har xil 
moddalarni qabul qiladi va ularni o‘zlashtiradi. odam iste’mol qilinadigan bir kunlik ozuqaning energiyasi – 
3000 kkalga teng keladi. Bu o‘zlashtirilgan mahsulotlar hujayrada kechadigan sintezlanish reaksiyalari uchun 
mahsulot sifatida sarf bo‘ladi. hujayrada oqsillar, uglevodlar, lipidlar, nuklein kislotalar sintezlanadi. Ayniqsa, 
o‘sayotgan hujayralarda assimilyatsiya reaksiyalari jadal boradi. Lekin to‘liq shakllanib bo‘lgan hujayralarda 
ham doimo sarf bo‘lgan organik moddalar o‘rniga yangilari sintezla nib turadi. hujayrada boradigan 
moddalarning sintezlanish jarayoni biologik sintez yoki qisqacha aytganda biosintezdeb ataladi. Barcha 
biosintez reaksiyalari energiya yutilishi bilan amalga oshadi. hujayrada boradigan oqsil, uglevod, lipid va 
nuklein kislota kabilar ning sintezlanishi plastik almashinuvga misoldir. Biosintez reaksiyalarining yig‘indisi 
plastik almashinuv yoki assimilyatsiya deb ataladi.