Безгак (малярия, malaria)

Спорозоитлардан пайдо бўлган тўқима паразитларининг барчаси ёки уларнинг бир қисми жигар ҳужайраларида узоқ вақт (ярим йилдан уч йилгача) карахт ҳолатда сақланиши ва кейинчалик ривожланиб эритроцитларга ўтиши мумкин. Паразитнинг бундай турларини «уйқудаги турлар» ёки гипнозоитлар деб аталади. Бу ҳолат спорозоитларни фенотипик гетерогенлик хусусиятларига боғлиқ бўлиб у спорозоитларни тез (тахиспорозоит) ёки секин (брадиспорозоит) ривожланиши туфайлидир.

• Спорозоитлардан пайдо бўлган тўқима паразитларининг барчаси ёки уларнинг бир қисми жигар ҳужайраларида узоқ вақт (ярим йилдан уч йилгача) карахт ҳолатда сақланиши ва кейинчалик ривожланиб эритроцитларга ўтиши мумкин. Паразитнинг бундай турларини «уйқудаги турлар» ёки гипнозоитлар деб аталади. Бу ҳолат спорозоитларни фенотипик гетерогенлик хусусиятларига боғлиқ бўлиб у спорозоитларни тез (тахиспорозоит) ёки секин (брадиспорозоит) ривожланиши туфайлидир.
• Эритроцитар шизогония – мерозоитлар эритроцитларга кирганидан 2-3 соат ўтгач катталашиб ёш трофозоитга айланади. Кейинчалик шизонт ва мерозоит даврига ўтади ва эритроцит парчаланиб, қонга тушади.

Паразитларни эритроцитларга кириши

ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ. Касаллик манбаи – периферик қонида жинсий етилган безгак плазмодиялари (гаметоцитлар) бўлган – бемор ёки паразит ташувчи одам бўлиши мумкин. Асосий юқиш йўли – трасмиссив йўл, айрим холларда парентерал йўл билан юқади, хомиладор аёлларда – болага вертикал йўли билан ўтади.

• ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ. Касаллик манбаи – периферик қонида жинсий етилган безгак плазмодиялари (гаметоцитлар) бўлган – бемор ёки паразит ташувчи одам бўлиши мумкин. Асосий юқиш йўли – трасмиссив йўл, айрим холларда парентерал йўл билан юқади, хомиладор аёлларда – болага вертикал йўли билан ўтади.
• Тропик иқлимли ўлкаларда безгакни юқиши бутун йил давомида, субтропик ва мўътадил иқлимий ҳудудларда – ёз-куз ойларида содир бўлади.
• Чивиндан ташқари йўллар билан юққан безгак, шизонтли безгак деб аталади. Бундай юқиш кўпроқ тўрт кунлик безгакга хос.