|
Sulьfatga chidamli shlakoportlandsement (SSHPTS) – klinker
tarkibidagi C3A<8% miqdori chegaralab olinadi va 300, 400 markalar bilan
ishlab chiqariladi. Sulьfatga chidamli sementlar suv satxi o‘zgaruvchan
sharoitda ishlatiladigan beton va temir-beton konstruktsiyalar, shuningdek,
ko‘pincha bir vaqtda ko‘p marta muzlash va erish yoki ko‘p marta namlanishi va
qurishi mumkin bo‘lgan sulьfatli suvlar agressiv ta’siriga uchraydigan
inshootlar uchun mo‘ljallangan.
Putstsolan portlandsement (PPTS) ham sulьfatga chidamli sement
guruhiga kiradi. Bu sementni S3A<8%, miqdordagi portlandsement
klinkerini aktiv mineral qo‘shimcha bilan birga yanchish usuli bilan
olinadi. Aktiv mineral qo‘shimcha oddiy qo‘shimchali portlansementga
nisbatan ko‘p miqdorda qo‘shiladi. Qo‘shimcha miqdori uning turiga bog‘liq
va trepel, opok, diatomit uchun 20-30% tashkil etadi, qolgan boshqa aktiv
minerallar, ayniqsa kremnezem qo‘shimchalar (masalan, tuf, trass, pemza va
boshqa) uchun- 25-40% dan iborat. Trepel, opok, diatomitlar boshqa
qo‘shimchalarga nisbatan sementga oz miqdorda qo‘shiladi, chunki ular yuqori
gidravlik aktivlikka ega bo‘lishi bilan birga bir vaqtning o‘zida suvga
talabi yuqoridir. SHuning uchun sementga ortiqcha bunday qo‘shimchalarning
aralashtirilishi uning normal quyuqligini keskin darajada oshiradi, bu
esa maqsadga muvofiq emas.
Putstsolan portlansement oddiy sementga nisbatan ochroq rangda.
Haqiqiy zichligi (2,8-2,9 ga yaqin) va zichligi ham oddiy sementdan kamroq.
Oddiy sementga qaraganda bir xil miqdorda olingan putstsolan
portlandsementda qorishmani chiqishi hamda qorishma va beton zichligi
yuqori bo‘ladi, shuning uchun qorishma va betonlar anchagina suv
o‘tkazmaydigan bo‘ladi. Normal quyuqlikdagi hamirni olish uchun putstsolan
portlandsementga ko‘proq suv qo‘shish kerak (30-40% gacha), bunda anchagina
yopishqoq qorishma hosil bo‘ladi. Buning natijasida beton qorishmasining
harakatchanligi pasayadi. Bu holatni oldini olish uchun betondagi sement
sarfini (5-10% ga) oshirishga to‘g‘ri keladi yoki plastiklashtiruvchi
qo‘shilma kiritiladi.
Putstsolan portlandsement gidravlik qo‘shimcha aralashtirilmagan
sementga nisbatan suv bilan aralashtirilgandan so‘ng birinchi kunda va
haftada sekinroq qotadi. Suvda 6 oy qotgandan keyin bu sement (shu
klinkerning o‘zidan), qo‘shimchasiz sementning pishiqligiga ega bo‘ladi.
Putsolan sement oddiy sementga nisbatan qotish jarayonida kam issiqlik
chiqaradi. Bu esa yaxlit inshootlarni betonlashda qulaylik beradi, lekin
qishki mavsumdagi beton ishlari og‘irlashadi, chunki sun’iy usul bilan
beton isitilishi talab qilinadi. Putstsolan portlandsementni qotishida
erkin kalьtsiy gidrookisidi aktiv kremnezem qo‘shimcha bilan qo‘shiladi va
suvda deyarli erimaydigan kalьtsiy gidrosilikatni hosil qiladi, dengiz va
boshqa mineral suvlarda parchalanmaydi. Yuqori darajada fizik-kimyoviy
ta’sirga chidamli va nam sharoitda qotadigan betonda, masalan gidrotexnik
inshootlarning ichki, yer osti, suvosti qismlarini qurishda, dengiz va chuchuk
suvda (tulqinqaytarich, qirg‘oq, dok, to‘g‘on, shlyuzlar va boshqalar),
kanalizatsiya va vodoprovod inshootlarida, tunnel va boshqa yerosti qurilish
inshootlarida, shaxta yo‘laklarida putsolan portlandsementni qo‘llash
samaralidir.
Bunday sementni yerusti temir-beton inshootlarida qo‘llash
noqulayliklar keltirib chiqadi, ya’ni tez qurishi sementning qotishini
to‘xtatib qo‘yadi va kuchli kirishishni keltiradi. Bu sementni o‘zgaruvchan,
ya’ni nam tortishi va qurishi, muzlashi va erishi mumkin bo‘lgan keskin
sharoitda qo‘llash tavsiya etilmaydi. Tayyorlovchi zavod mahsulotni olingan
vaqtdan boshlab sementni standart talablariga mosligiga va ortilgandan
keyin bir oydan ortiq bo‘lmagan muddatga kafolat beradi. Mahsulot
pasportida sement turi, markasi va tayyorlovchi zavod nomidan tashqari,
sement hamirining normal quyuqligi va 2+3+6+4 s rejimda bug‘latilganda
sementning o‘rtacha aktivligi 85+5 S haroratda izotermik qizitish va
tayyorlagandan bir kecha-kunduzdan keyin sinalganligi ko‘rsatiladi. UzRST
talablariga javob beradigan sementlarni mustahkamlik xossalari yuqori
turg‘unlikka ega bo‘lishi, aktivlikni variatsiya koeffitsientini miqdori
sement markasiga qarab 3-5% dan oshmasligi kerak. Bu sementlarda “Yolg‘on
tishlashish”ga yo‘l qo‘yilmaydi, ortilayotgan vaqtda sement darajasi 95oSdan
oshmasligi kerak. SPTS va KSPTS larda ishqorlar miqdori 1% dan bo‘lishi
kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
