1-mashq. Berilgan ko‘makchilarning sof yoki vazifadoshligini aniqlab, jadvalga joylashtiring.
Bilan, sari, kabi, tomon, uchun, ko‘ra, bo‘ylab, keyin, haqida, sababli, ichida, oldida, to‘g‘risida, qadar, qarab, qarshi, tufayli, sayin.
Sof ko‘makchilar
|
Vazifadosh ko‘makchilar
|
|
2-mashq. Nuqtalar o‘rniga bog‘lovchilardan mosini qo‘ying.
Farzandlari galma-galdan xivichlarni bir yo‘la sindirishga urinibdi, ... hech biri buning uddasidan chiqa olmabdi. (Ertakdan) 2. O‘zi balo tog‘ining ... ofat bulog‘ining Boshida o‘ltirarmish, Kun-u tun, yoz ham qish. (Hamid Olimjon) 3. O‘ktam u yoq-bu yoqqa asta yurar, «Komila bu yerda biron ishga ... majlisga o‘ralashib qolmasaydi» deb xavotirlanardi. (Oybek) 4. Sizga bir narsani ko‘rsataman, ... kinoga olmaysiz! – dedi Islom. (Sh. Xolmirzayev) 5. O‘zbekning boshida do‘ppisi anvor, Belbog‘i ... to‘ni misoli do‘st-yor. Siym-u zarin olsang olgin-u ... Tegma do‘ppi, Belbog‘i, To‘niga zinhor! (Azim Suyun)
Bog ‘lovchilar: va, yo, ammo, bilan, lekin.
3-mashq. Nuqtalar o‘rniga mos yuklamalarni qo‘yib, gaplarni yozing. Yuklamalarning turini ayting va vazifasini tushuntiring.
1.Ota fig‘on chekdi Ka’ba qoshida, ... unut bo‘lgay alamlar bari. (A. Oripov) 2. Terak ... mungli qo‘shiqni kuyga solgan sozandadek bir maromda tebranib shivirlar ekan. («El desa Navoiyni» kitobidan) 3. ... o‘zimizga Ayon sirimiz. (E. Vohidov) 4. ..., o‘sha, bundan olti-yetti yil ilgari o‘zi operatsiya qilgan yigit shu bo‘lsa?! (O‘. Umarbekov)
Yuklamalar: Nahot(ki), xuddi, faqat, go‘yo.
4-mashq. Nuqtalar o‘rniga berilgan ko‘makchilardan mosini qo‘yib, gaplarni ko‘chiring, ko‘makchilarning ishlatilish o‘rinlarini izohlang.
Aql inson ... eng oliy ne’matlardan biridir. Aql ... narsalarning sir-asrorlari o‘rganiladi, ilm va ma’rifat egallanadi, kasb hosil qilinadi. Bir donishmand aytadi: «Aql – yurak ichidagi nur, bu nur ... haq yoki nohaq bilib olinadi». Boshqasi bu ... shunday deydi: «Aql o‘z egasini dunyo malomatlaridan qutqaradi». («Hikmatnoma»dan)
So‘zlar: ila, haqda, uchun, bilan.
5-mashq. Nuqtalar o‘rniga ayiruv bog‘lovchilaridan mosini qo‘yib, gaplarni ko‘chiring. Mazmunini tushuntiring.
U ... yig‘lagisi, ... kulgisi, ... butun kechani ostin-ustun qilib qo‘shiq aytgisi kelardi. (Said Ahmad) 2. Yolg‘on ... farzandga urar, ... davlatga. (Maqol) 3. ... kattaning gapiga kir, ... kichikning. (Maqol) 4. Aslida, dunyoda tanho nima bor, ! 96 Paxta o‘smaydimi o‘zga elda ...? ... quyoshimi sevgimga sabab? Axir, quyoshli-ku butun Osiyo. (A.Oripov) 5. Sheriklaringiz ham bormidi? ... bir o‘zingiz bajardingizmi? (X. To‘xtaboyev)
Bog ‘lovchilar: bir ... bir, yo ... yo, goh ... goh, yo, yoki.
Do'stlaringiz bilan baham: |