Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizika fakulteti

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT
UNIVERSITETI
FIZIKA FAKULTETI 2 – V FIZIKA GURUH
TALABASI KABULOVA NARGIZANING OPTIKA FANIDAN “YORUG’LIKNING QUTBLANISHI VA SINISH JARAYONIDAGI POLYARIZATSIYA”
MAVZUSIDA YOZGAN
KURS ISHI


TAYYORLADI KABULOVA N
QABUL QILDI XOJANAZAROVA R


Nukus_2022


Kirish
I.Asosiy qism
1.1. Yorug’likning qutblanishi…………………………………………………4
1.2. Yorug’likning sinish………………………………………………………9
1.3. Yorug’likning polyarizatsiyasi…………………………………………...13
1.4. Yorug'likning dispersiyasi………………………………………………..17
1.5. Spektrlar va ularning turlari………………………………………………21
II.Xulosa……………………………………………………………………...25
III.Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………27


Kirish
Optika fizikaning muhim keismlaridan biri bo`lib, u yoruglik hodisalarini, ularninghusiyatlarini, yoruglikning muhim bilan o`zaro tasirini hamda yoruglik boshqa tabiatiga bogliq bo`lgan qonuniyatlarini o`rgatadi. Predmetlardan yorugliq qaytib quzimizga tushgandagina biz ularni ko`ramiz. Bazi jismlar o`zidan yorugliq sochganligi uchun yorugliq manbalaridan iborat bo`lib, ular to`gridan–to`gri ko`rinadi. Yoruglik manbalari deb, molekulalari va atomlari ko`rinadigan nurlanish hosil qiladigan barcha jismlarga aytiladi. Yoruglik manbalari ikki gruppaga: tabiiy va suniy manbalarga bo`linadi. Tabiiy yoruglik manbalariga Quyoshni, yulduzlarni va ba`zi nurlanuvchi tirik organizmlar (baliqlar, hasharotlar, ayrim mikroblar) ni misol qilib ko`rsatish mumkin. Tabiiy yoruglik manbalaridan Quyosh nuri o`simlik, hayvon va insonlarning hayot manbaidir. Yoruglikning suniy manbalari jumlasiga qizdirilgan nur chiqaruvchi jismlar, gaz razyardi, lyuminessiyalanuvchi (energiya yutish hisobiga nurlanuvchi) qattiq va suyuq jismlarkiradi.
Yorug’lik ba’zi kristallardan o’tganda yorug’lik nuri ikkita nurga ajraladi.Bu ikkala nur sindirish deb nom olgan hodisa island shtati uchun 1670 yilda Erazm Bartolomin tomonidan kuzatilgan edi. Ikkilamchi nur sindirish vaqtida nurlardanbiri odatdagi sinish qonuniga bo’ysinadi va tushuvchi nur hamda normal bilan bir tekislikda yotadi. Bu nur oddiy nurlanishlarning ikkinchisi g’ayrioddiy nur deb ataladi. Ikkilanma nur sindirish hodisasi kubik sistemaga kiruvchi kristallardan tashqari hamda tiniq kristallarda oddiy va g’ayritabiiy nurlar ajralmagan holda va bir xil tezlik bilan tarqaladi. Bu yo’nalish kristallning optikaviy o’qi deb ataladi.Optikaviy o’q orqali o’tuvchi har qanday tekislik kristallning bosh kesimi yoki bosh tekisligi deyiladi.Odatda yorug’lik nuri orqali o’tuvchi bosh kesimdan foydalaniladi.Oddiy nurlarning tebranishlar tekisligi kristallning bosh qismiga perpendikulyar.G’ayrioddiy nurda esa yorug’lik vektori bosh kesim bilan ustmaust tushuvchi tekislikda tebranadi.