Berdaq nomidagi Qoniqnlpoq davlat universitcti «Iqtisodiyot» fakulteti 5230600

Portfel investitsiyasi bu foyda olish maqsadida sanoat, kishlok xujalik, Transport, kredit va boshqa korxonalarga uzok muddatli kapital mablag’ini kiritishdir.

Annuitet omonatchiga vakt-vakti bilan tulanadigan pul mablag’idir (badal, Renta yoki foyda). Uning quyidagi turlari mavjud: annuitet investitsion reja bilan - sug’urta rentasini kapital mablag’ bilan kimmatbaxo kog’oz sotib olishga sarflanganda xosil buladi. Bu erda sug’urta kilingan shaxs xar yilgi belgilangan foydani xamda kimmatbaxo kog’ozdan kelgan foydani oladi.

Xaryilgi annutetlar - sug’urtalanganlarga yillik badallami tulash.

Bulinuvchi annutet - sug’urtalangan shaxsni vaktidan keyin merosxurlar orasida taksimlanuvchi daromad.

Kechiktirilmaydigan annutet (tenta) - sug’urta shartnomasi tuzilganda keying! tulanishi boshlangan yillik daromad.

Kechiktirilgan annutet - (rentasi) - sug’urta shartnomasi tuzilgandan sung malum muxlat utgandan keyin tulanadigan yillik daromad.

Guruxli annutet - daromad yagona sug’urta shartnomasi asosida bir necha fizik va yuridik shaxslarga tulanadigan daromad bulib sung ular orasida taksimlanadi.

Kichik biznesda investitsiyani yuridik yoki jismoniy shaxslar, tavakkalchilik darajasiga nisbatan investor!arga, yangi bizncs tashkilotchilariga, olibsotarlarga va uyinchilarga bulinib amalga oshiriladi.Investitsiya faoliyatini tashkil etishda uning obekt va subektlari ishtirok etadi.

Investitsiya subektlari - investitsiya faoliyatida ishtirok etuvchi mulkiy va intel leklual boyliklarga ega bulgan jismoniy, yuridik shaxslar va davlatdir (mulkdorlar). Investitsiya faoliyatini yuritishda uning subektlari bulib bir

Invcstitsiyalaming nima va kayai soxalariga sarflanishiga asoslanib, ulami moliyaviy va real invcstitxiyalarga ajratish mumkin.

Moliyaviy investitsiyalar shaxsiy kampaniyalar va davlat idoralari tomonidan muomalaga chikarilgan aktsiyalarga, obligatsiyalarga boshqa kimmat baxoli kog'ozlarga va bank dcpozitlariga, uzok muddatga jalb kilingan kuyilmalardir. moliyaviy investitsiyalar kimmatli kog'ozlar bozori da sarflanishini va shu bozorda katnashishini anglatadi. Moliyaviy invcstitsiyalaming asosiy kismi, kapitalni noishlab chikarish soxasiga sarflanishini bildiradi. Moliyaviy investitsiya kupincha real invcstitsiyalaming manbai bulib xizmat qilishi mumkin. Moliyaviy investitsiyalar erkin bozor infrastrukturasi rivojlangan mamlakatlarda, kimmat baxoli kog’ozlar bozori kapitalni soxalar buyicha taksimlanishida muxim axamiyatga ega bulgan davlatlarda kuprok tarkalgan.

Yukoridagi fikrlarga kura investitsiyalar - bu moliyaviy resurslami turli taoliyat, asosan ishlab chikarishni rivojlantirish uchun uzok muddatli kapital kiritish shaklida bevosita korxonani kushimcha foyda olish yoki korxona, kompaniya ishiga tasir kursatish niyatida kimmatbaxo kog’ozlami sotib olishda 1 .hlatiladi. Investitsiyalarni moliyaviy (kimmatbaxo kog’ozlar bilan operatsiya), xakikiy (mablag’lami uzok muddatga moddiy ishlab chikarishga kiritish), akliy (intel lektual), (nou-xau, ilmiy ishlar) turlarga bulishi mumkin. Bundan tashkari investitsiyalar tavakkallik (venchurli), tug’ri, port Celli annuitet turlariga xam bulinadi va shu jixatdan farklanadi.

Venchurli kapital - bu tavakkalchilik kapital kiritishni belgilash uchun ishlatiladi, u uzini yangi aklsiyalar chikaruvchi investitsiya shaklida kursatadi. Bular yangi aktsiyalar chikaruvchi investitsiya shaklida uzini kursatadi. Bu erda divertfikatsiya keng meyorda ishlatiladi.

Tu^ri investitsiyalar - bu xujalik yurituvehi subeklning nizom kapitaliga kiritilgan mablag’dir yoki yangidan bunyod etilayotgan korxona uchun foyda

I-BOB. 1NVESTITSIYALARNING IJTIMOIY-IQTISODIY MOH’IYATI VA IQTISOD1YOTNI MODERNIZATSIYALASHDAGI ROLI

1. 
   Investitsiyalarning moh'iyati, iqtisodiy kategoriya si fat id a mikro- makro iqtisodiyot darajasidagi funktsiyalari
   

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy isloxatiarga kura, tadbirkorlik xamda kichik biznes bilan shugullanuvchi ishbilarmonlarga moliyaviy yordam kursatish inaqsadida moliyaviy resurslami shakllantirish va foydalanish mexanizmini takomillashtirish buyicha kator amaliy ishlar kilinmokda. Bunda mavjud ichki imkoniyatlar va chet el tajribalari taxlil kilinganda investitsiya siyosatini tug’ri tashkil qilish Aloxida axamiyat kasb etadi. Xozirgi kunda bu soxada xalqaro standartlami ishlab chikish va investitsiya jarayonlarining koidalarini. xamda jaxon mikyosida xalqaro investitsiya xajmini tezkorlik bilan usib borishi ishbilarmonlarga, tadbirkorlarga amaliy yordam bermoqda.
Samara keltiradigan mulkiy va intellektual boyliklar, yani investitsiyalar quyidagi shakllarda bulishi mumkin:

• 
  pul mablag’lari, banklardagi maqsadli jamg’armalar, paylar, aktsiyalar va boshqa kimatbaxoli kog’ozlar;
  
• 
  xarakatdagi va xarakatda bulmagan mulklar (binolar, inshootlar, asbob- uskunalar, xamda boshqa moddiy boyliklar);
  
• 
  avtorlik xuquqi, ixtirolardan foydalanish xuquqlaridan ("nouxau") tashkil topgan mulkdorlik xuquqlari va boshqa intellektual boyliklar;
  
• 
  er va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish xuquqlari, xamda mulkchilik xuquqlari;
  
• 
  boshqa boyliklar.
  

Xozirgi kunda tadbirkorlik xamda boshqa turli faoliyatlarga sarflanadigan boyliklarni (investitsiyalami) tarkibiga va tuzilishlariga aniqlik kiritildi va ulami manosi ancha kengaytiriIdi.
> Respublika iqtisodiyoti larmoqlariga investitsiyalami jalb qilishni samarali tashkil etish buyicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqish
Bitiruv malakaviy ishining obekti - Uzbekistan iqtisodiyotiga jalb etilgan tug'ridan-tug’ri investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyati ushbu bitiruv malakaviy ishining ob'ekti hisoblanadi.
Bitiruv malakaviy ishning predmeti. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida milliy iqtisodiyotga investitsiyalami jalb etish va ularning mamlakat iqtisodiyotiga ta‘sir qilish jarayonlari, xususiyatlari bitiruv malakaviy ishning predmeti bulib xizmat qiladi.
Bitiruv malakaviy ishining tarkibiy tuzilishi. Bitiruv ishi Kirish, 3 bob va xulosa qismlaridan iborat bulib kirish qismida mavzuning dolzarbligi, maqsadi, obekti, predmeti va tarkibiy tuzilishlari kursatib utilgan. Xulosa qismida esa urganib chiqilgan mavzu buyicha fikr va takliflar keltiriIgan.
qiymali h’ududlar va tarmoqlar buyicha aks ettiriladi. Investitsiya dasturlari uzoq muddatga muljallangan bulib, unda IVar bir yil uchun muljallangan chora-tadbiriar aloh'ida ifodalangan buladi.
Shuningdck, mamlakatimizda tcxnik modernizatsiyalash buyicha tarmoq dnshirlari h’am ishlab chiqilib, ularda iqtisodiyotimizning etakchi tarmoqlarini tcxnik va texnologik jih'atdan qayta jih’ozlash, ishlab chiqarishning zamonaviy andozalariga utish, tejamkor va samarali texnologiyalami qullash kabi chora- tadbirlami anialga oshirish kuzda tutiladi.
Iqtisodiyotning davlat va nodavlat sektorlari doirasida investitsiya laoliyatining kuchayishi investitsiya loyih’alami baxolash va tanlovni utkazishni takomillashtirish, investitsiyalash uchun zarur bulgan ishonchli moliyaviy manbalami izlab topish kapital bozorini tegishli soliq siyosati asosida rivojlantirish va chet el investitsiyalarini jalb qilish bilan bog'liq bir qator muammolami echimini topish bitiruv malakaviy ishning dolzarbligini belgilab beradi.
Bitiruv malakaviy ishining maqsadi va vazifalari. Bitiruv malakaviy ishining maqsadi iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida milliy iqtisodiyot tarmoqlariga investitsiyalarni jalb qilishni faollashtirishga qaratilgan ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar belgilab olindi:

• 
  milliy iqlisodiyotga investitsiyalarni jalb etishning zarurligi, ulaming turlari hamda mamlakat iqtisodiy o‘sishidagi ahamiyatini yoritib berish;
  
• 
  mamlakat iqtisodiyotiga investitsiyalarni jalb etishning iqtisodiy mazmuni, tarkibiy tuzilishi, shakllari va usullarini tadqiq etish;
  
• 
  milliy iqlisodiyotga hamda ininlaqalarga investitsiyalarni jalb qilishning amaldagi holatini tahlil qilish;
  
• 
  Uzbekistonda to‘g‘ridan-to⁴g‘ri investitsiyalarni jalb etishning iqlisodiy-moliyaviy shart-sharoitlarini tahlil qilish;
  
• 
  milliy iqtisodiyot tarmoqlariga investitsiyalarni jalb etishdagi mavjud muammolar va ulami bartaraf etish yoMlarini tadqiq etish;
  
• 
  raqobatdoshlikni kuchaytirish dasturlari jada! amalga oshirilmoqda. Natijada utgan yili iqtisodiy usish 5,6 foizni tashkil etdi. Sanoat mah’suloti ishlab chiqarish h’ajmi 6,6 foizga, eksport - 28 foizga kupaydi. Oltin-valyuta zaxiralarimiz 2019 yil davomida 2,2 milliard dollarga ortib, 28,6 milliard dollarga etdi¹.
  
• 
  2017 2021 yillarda Uzbekistan Respublikasini rivojlantirishning beshta
  
• 
  ustuvor yunalishi buyicha Harakatler strategiyasining iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yunalishlarida: istiqbolli investitsiya loyih'alari h’amda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subektlarini kreditlashni yanada kengaytirish; xalqaro iqtisodiy h’amkorlikni yanada rivojlantirish jalb qilingan xorijiy investitsiya va kreditlardan samarali foydalanish; ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jih’atdan yangilash, ishlab chiqarish, transport-kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilma loyih'alarini amalga oshirishga qaratilgan faol investitsiya siyosatini olib borish; qishloq xujaligi mah’sulotlarini chuqur qayta ishlash, yarim tayyor va tayyor oziq-ovqat h’amda qadoqlash mah’sulotlarini ishlab chiqarish buyicha eng zamonaviy yuqori texnologik asbob- uskunalar bilan jih’ozlangan yangi qayta ishlash korxonalarini qurish, mavjudlarini rekonstruktsiya va modernizatsiya qilish buyicha investitsiya loyih’alarini amalga oshirish; investitsiya muh’itini takomillashtirish, mamlakat iqtisodiyoti tarmoqlari va h’ududlariga xorijiy, eng avvalo, tug’ridan-tug’ri xorijiy investitsiyalami faol jalb qilish; yangi sanoat korxonalari va servis markazlarini tashkil etish, kichik sanoat zonalarini tashkil qilish, yirik xujalik birlashmalarining mablag’larini, banklaming kreditlarini va xususiy xorijiy investitsiyalami jalb qilish h'isobiga kichik shah’arlar va shah’archalami jadal rivojlantirish vazifalari belgilab berilgan^{2 3 4}.
  
• 
  Investitsiya dasturlarida muayyan davrda amalga oshirilishi muljallangan loyih’alar, ularning bajarilish bosqichlari va sarflanishi kuzda tutilgan mablag’lar
  
• 
  KIRISH
  
• 
  Мя\711П1пц dolzarbligi. Milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirishda zamonaviy ilg'or texnika va texnologiyalar asosida ishlab chiqarishni tashkil qilish dolzarb ahamiyat kasb ctadi. Ushbu vazifani samara I i hal etish uchun esa iqtisodiyotga investitsiyalami jalb etish talab qilinadi.
  
• 
  Bugungi kunda mamlakatimizga chetdan sarmoya va investitsiyalaming kirib kelishi uchun qulay h'uquqiy, ijtimoiy-iqlisodiy shart-sharoit va imtiyozlar yaratilishini taminlash, xorijiy investorlarga nisbatan ochiq eshiklar siyosatini izchilltk bilan utkazish, ulami mamlakatning raqobatbardosh mah’sulotlar ishlab cbiqarish bilan hog’liq yunalishlaridagi faoliyatlarini yanada takomillashtirish utkazilayotgan milliy investitsiya siyosatining asosiy tamoyillari sifatida amal qilmoqda.
  
• 
  2019 yilda mamlakatimizni rivojlantirishning eng muh'im ustuvor vazifalari tug’risidagi Uzbekistan Respublikasi Prezidentining Parlamentga Vurojaatnomasida Prezidentimiz «Jah’on tajribasi shuni kursatadiki, qaysi davlat fao. investitsiya siyosatini yuritgan bulsa, uz iqtisodiyotining barqaror usishiga erishgan. Shu sababli h’am investitsiya - bu iqtisodiyot drayveri, uzbekcha aytganda, iqtisodiyotning yuragi, desak, mubolag'a bulmaydi. Investitsiya bilan birga turii soh'a va tarmoqlarga, h'ududlarga yangi texnologiyalar, ilg’or tajribalar, yjksak malakali mutaxassislar kirib keladi, tadbirkorlik jadal rivojlanadi»-deb ta‘kidlagandilar’.
  
• 
  2019-yilda tug’ridan-tug’ri xorijiy investitsiyalar 4,2 milliard dollami tashkil etib, 2018 yilga nisbatan 3,1 milliard dollarga yoki 3,7 barobar usdi. Investitsiyalaming yalpi ichki mah’sulotdagi ulushi 37 foizga etdi. Energetika, nert-gaz, geologiya, transport, yul qurilishi, qishloq va suv xujaligi, ichimlik suvi va issiqlik taminoti h’ainda boshqa qator tarmoqlarda chuqur tarkibiy isloh’otlar boshlandi. Sanoatning 12 ta etakchi tannog’ida modemizatsiyalash va
  
• 
  ¹ 2019 yilda inamlakatimizni rivojlantirishning eng muh’im ustuvor vazifalari tug’risidagi Uzbekistan Respublikasi Prezidentining Parlamentga Murojaatnomasi
  
• 
  4