Berdaq atíndaǵ

2. Qarsılas dánekerler. Birgelikli aǵzalardı hám dizbekli qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi bir-birine qarama-qarsı mánilik qatnasta baylanıstırıw ushın qollanıladı: biraq, lekin, al, sonda da, sóytse de, degen menen hám t.b. Mısalı: Kún ıssı, biraq ortaǵa ot jaǵıldı.
3. Awıspalı dánekerler. Gáptegi birgelikli aǵzalardı bir-birine awıspalı mánide baylanıstırıw ushın qollanıladı: yamasa, ya, ya bolmasa, meyli hám t.b. Mısalı: Menińshe ya Aydos, ya Begis, ya Mırjıq barıwı tiyis.
4. Gezekles dánekerler. Hár túrli birgelkili aǵzalardı hám dizbekli qospa gáptiń sıńarların bir-birine gezekleslik mánide baylanıstırıw ushın qollanıladı: gá, gáhi, geyde, bazda, birese, bir hám t.b. Mısalı: Birese kúlkim keledi, birese ashıwlanaman.
Baǵındırıwshı dánekerler. Qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi bir-birine baǵındırıw jolı menen baylanıstırıp, baǵınıńqılı gápti dúzedi. Qospa gáptegi jay gáplerdiń arasındaǵı mánilik qatnaslardı bildiriwine qaray, baǵındırıwshı dánekerler úsh toparǵa bólinedı
1. Sebep dánekerleri. Qaraqalpaq tilindegi sebep dánekerlerdiń qatarına sebebi, óytkeni, nege deseń usaǵan dánekerler kirgiziledi. Qospa gáptegi aytılajaq pikirge sebeplik máni beredi. Mısalı: Awılǵa jap qazıp apara almaymız, sebebi aralıq uzaq.
2. Nátiyje dánekerleri. Bul dánekerlerdiń qatarına sonlıqtan, sol sebepli, sol ushın, nátiyjede, sonıń saldarınan, aqıbetinde hám t.b. Qospa gáptegi is-hárekettiń nátiyjesin kórsetiwge xızmet etedi. Mısalı: Jer batpaq, sonlıqtan jol júriw awır.
3. Shárt dánekerleri. Buǵan eger, eger de dánekerleri kiredi. Qospa gáptegi bayanlanǵan is-hárekettiń isleniw shártin bildiredi. Mısalı: eger de jawın tınbaǵanda, sol jerde qalıp qoyar edim.
Janapaylar. Janapaylar – morfologiyalıq jaqtan ózgermeytuǵın, anıq zatlıq máni ańlatpaytuǵın, dara turıp qollanıw múmkinshiligine iye emes kómekshi sózlerdiń toparınan bolǵan sóz shaqaplarınıń bir túri. Olar sózge, sóz dizbegine, al geyde pútkil gápke qosımsha máni beriw ushın qollanıladı. Janapaylar basqa mánili sózler sıyaqlı, shıǵısı jaǵınan mánili sózler bolıp tabıladı. Jаnаpаylаr gáp ishindе ózi qаtnаslı sózlеr hám gáplеrgе sоrаw, аyırıw-shеklеw, kúshеytiw hám mоdаllıq mánilеrdi bеrеdi. Usı sıyaqlı ózgеshеliklеrinе qаrаy: sоrаw jаnаpаyı, аyırıw-shеklеw jаnаpаyı, kúshеytiw jаnаpаyı hám mоdаllıq jаnаpаyı bоlıp 4 túrgе bólinеdi.