Berdaq atinda



Download 2,16 Mb.
bet90/149
Sana06.04.2022
Hajmi2,16 Mb.
#531460
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   149
Bog'liq
QORAQALPA

2. Qarsılas dánekerler. Birgelikli aǵzalardı hám dizbekli qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi bir-birine qarama-qarsı mánilik qatnasta baylanıstırıw ushın qollanıladı: biraq, lekin, al, sonda da, sóytse de, degen menen hám t.b. Mısalı: Kún ıssı, biraq ortaǵa ot jaǵıldı.
3. Awıspalı dánekerler. Gáptegi birgelikli aǵzalardı bir-birine awıspalı mánide baylanıstırıw ushın qollanıladı: yamasa, ya, ya bolmasa, meyli hám t.b. Mısalı: Menińshe ya Aydos, ya Begis, ya Mırjıq barıwı tiyis.
4. Gezekles dánekerler. Hár túrli birgelkili aǵzalardı hám dizbekli qospa gáptiń sıńarların bir-birine gezekleslik mánide baylanıstırıw ushın qollanıladı: gá, gáhi, geyde, bazda, birese, bir hám t.b. Mısalı: Birese kúlkim keledi, birese ashıwlanaman.
Baǵındırıwshı dánekerler. Qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi bir-birine baǵındırıw jolı menen baylanıstırıp, baǵınıńqılı gápti dúzedi. Qospa gáptegi jay gáplerdiń arasındaǵı mánilik qatnaslardı bildiriwine qaray, baǵındırıwshı dánekerler úsh toparǵa bólinedı
1. Sebep dánekerleri. Qaraqalpaq tilindegi sebep dánekerlerdiń qatarına sebebi, óytkeni, nege deseń usaǵan dánekerler kirgiziledi. Qospa gáptegi aytılajaq pikirge sebeplik máni beredi. Mısalı: Awılǵa jap qazıp apara almaymız, sebebi aralıq uzaq.
2. Nátiyje dánekerleri. Bul dánekerlerdiń qatarına sonlıqtan, sol sebepli, sol ushın, nátiyjede, sonıń saldarınan, aqıbetinde hám t.b. Qospa gáptegi is-hárekettiń nátiyjesin kórsetiwge xızmet etedi. Mısalı: Jer batpaq, sonlıqtan jol júriw awır.
3. Shárt dánekerleri. Buǵan eger, eger de dánekerleri kiredi. Qospa gáptegi bayanlanǵan is-hárekettiń isleniw shártin bildiredi. Mısalı: eger de jawın tınbaǵanda, sol jerde qalıp qoyar edim.
Janapaylar. Janapaylar – morfologiyalıq jaqtan ózgermeytuǵın, anıq zatlıq máni ańlatpaytuǵın, dara turıp qollanıw múmkinshiligine iye emes diń toparınan bolǵan sóz shaqaplarınıń bir túri. Olar sózge, sóz dizbegine, al geyde pútkil gápke qosımsha máni beriw ushın qollanıladı. Janapaylar basqa mánili sózler sıyaqlı, shıǵısı jaǵınan mánili sózler bolıp tabıladı. Jаnаpаylаr gáp ishindе ózi qаtnаslı sózlеr hám gáplеrgе sоrаw, аyırıw-shеklеw, kúshеytiw hám mоdаllıq mánilеrdi bеrеdi. Usı sıyaqlı ózgеshеliklеrinе qаrаy: sоrаw jаnаpаyı, аyırıw-shеklеw jаnаpаyı, kúshеytiw jаnаpаyı hám mоdаllıq jаnаpаyı bоlıp 4 túrgе bólinеdi.

Download 2,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish