Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

akgoýunly
diýen tire ärsarylaryň, 
garagoýun, garagoýunly
diýen tireler hem 
ýomutlaryň, salyrlaryň we ärsarylaryň düzüminde duş gelýär.
Akgoýunly we garagoýunly taýpalaryna olaryň baýdaklaryna 
çekilen suratlar sebäpli şeýle at berildimikä? Biz bu soraga biragyzdan 
“ýok” diýip jogap bermekçidiris. Türkmenlerde goýun (ylaýta-da gara 
goýun. Deňeşdiriň. Semizligi gara goýun göterer—nakyl) eý görülýän öý 
haýwanydyr. Muňa ýomutlaryň düzümindäki 
goýunbaş
, saryklardaky 
goýunjy (goýunçy)
, tekelerdäki 
guzy
, gökleňlerdäki 
garaguzy
ýaly 
etnonimler hem şaýatlyk edýär. Hatda X asyrda garagoýunly taýpasy 
başgaça — 
barany
diýlip atlandyrylýa eken. Orus diline-de
 baran 
görnüşinde geçen bu söz gadymy türki baran//maran (ýagny “goýun”) 
sözündendir.
Käbir alymlar akgoýunly we garagoýunly taýpalarynyň Alynky 
Aziýa gelenden soň şeýle atlandyrylandygyny tekrarlaýarlar. Beýle pikir 
bilen hem ylalaşmak mümkin däl, çünki birinjiden, Türkmenistandaky 
akgoýunly we garagoýunly diýen tireleriň ählisi Alynky Aziýadan 
yzyna gaýdyp gelenler däl-de, şu ýerden hiç ýere göçmän galan 

---

34
ilatyň nebereleridir. Ikinjiden, irki orta asyrlarda uly we abraýly türki 
taýpalaryň biri bolan dowlatlarda, häzirki özbek halkynyň içine siňip 
giden uly taýpalaryň biri dörmenlerde (türkmenlerde?) 
ak-koýly
we 
kara-koýly
diýen etnonimler duş gelýär. Bu ýagdaýlar akgoýunly we 
garagoýunly etnonimleriniň seljuklaryň hereketinden (X asyrdan) has öň 
ýüze çykandygyny görkezýär.
Her niçik bolsa-da, bu atlar maldarçylyk bilen baglanyşykly 
döräpdirler: Alynky Aziýada öz döwletlerini döreden akgoýunlylar we 
garagoýunlylar hem çarwa taýpalar bolupdyrlar. Belki, saryja tohumly 
goýunlary ýetişdirip, özlerini dünýä meşhur eden saryjya urugy ýaly, 
akgoýunlylar we garagoýunlylar hem ak we gara reňkli goýunlary 
ýetişdirmekde öz döwrüniň meşhur maldarlary bolandyrlar, belki-de, 
bu taýpalaryň ady