Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

ajy
diýen urug ady, gökleňlerde 
ajybeg
, teke we ärsarylarda 
aç
, ärsarylaryň esenmeňli urugynyň we 
Samarkantdaky hydyrilileriň düzüminde bolsa 
açbeg
atly tire atlary duş 
gelýär. Bularyň ählisiniň aslynda bir kökden (sözden) emele gelendigini 
aňlamak kyn däl. 
Ýerli ýaşulular 
ajy
sözi bilen gelýän atlary
hajy
sözüniň gysgalan 
görnüşi hasap edýärler. Dogrudan-da, Stawropol türkmenleri 
hajy
ýerine 
a:jy
diýýärler. Käbir ýaşulular bolsa Halaç raýonyndaky ajy urugynyň
adyny temmäki ekip, ondan nas eýläp satmak (ýagny ajy tagam) bilen 
baglanyşdyrýarlar. Ajyly ýaşulular weli soňky pikiri düýbünden inkär 
edip, tutuş obada ajy zady ekmekligiň erbet görülýändigini, şeýle yrymyň 
häli-häzire çenli ýörgünlidigini gürrüň berýärler. Rowaýatlarda 
aç
sözi 
bilen gelýän tireleriň bir aç (garyp) adamdan ýaýran adamlardygyny 
aýdylýar. 
Ajy
diýen türkmen etnonimi ilkinji gezek Russiýanyň patyşasy 
Mihail Fýodorowiçiň 1641-nji ýylyň 31-nji maýynda Hywa hany
Isfendiýara ýazan hatynda agzalýar. Bu hatda türkmenleriň ajy urugyndan 
bolan täjirleriň baý kerweniniň Moskwa şäherine gelenligi aýdylýar.
“Türkmenistan SSR-niň taryhynyň” I tomunyň 1-nji kitabynda şol 
ajylaryň türkmen söwdagärleridigi ýörite nygtalýar (398 sah.). Ähtimal, 

---

27
bu ajylar Balkan we Maňgyşlak etraplarynda ýaşan döwürlerinde 
Orsyýetiň jümmüşine aralaşan bolsalar gerek.
Ajy
we 
aç
entonimleriniň ajy tagam bilen-de, açlyk-garyplyk bilen-
de asla-ha dahylly däldigini öňünden bellemegimiz gerek, çünki bir 
ýa-da birnäçe müňýyllyklary arka atan gadymy adyň manysyny “ynha, 
şu” diýip göni aýtmakda, ony häzirki döwrüň şol ada meňzeş sözünden 
(omoniminden) gözlemek-de mümkin däl. Şonuň üçin bu ýerde käbir 
çaklamalary orta atmakçydyrys. 
Öňi bilen etnonimiň juda gadymydygyna delil getireliň. Gyrgyzlaryň 
saýak, sarybagyş, solto atly taýpalarynyň düzüminde