«bazar münasiBƏTLƏRİNİn formalaşmasinda birjalarin rolu»

§ 2.3. Fond bazarları və NASDAQ birjadakənar əhəmiyyətli fond bazarı kimi

Fond bazarı, yəni qiymətli kağızalar bazarı pul bazarının və kapital bazarının fond alətləri ilə ticarət edən hissəsinin toplsundan ibarətdir.

Fond alətlərinin (qiymətli kağızaların) əsas müxtəliflikləri aşağıdakılardan ibarətdir:

- səhmlər - sadə (adi) və imtiyazlı səhmlər, adlı və təqdim olunana səhmlər;

- surroqat səhmlər - onlara ilk növbədə depozitar öhdəlikləri aiddir (onların ən geniş yayılmışları müvafiq olaraq Amerika və qlobal - ADR və GDR depozitar öhdəlikləridir), həmçinin konvertasiya olunan istiqrazlar:

- derivativlər (törəmə) qiymətli kağızlar - varrantlar, füçerslər və səhmlərə olan opsionlar;

Cədvəl 2.3.

Ayrı-ayrı maliyyə mərkəzlərinin derivativ bazarlarının göstəriciləri

Göstəricilər	London	Nyu-York	Gongkong	Frankfurt	Mumbay	Şanxay	Varşava	Moskva	Qazaxıstan
Ölkənin ÜDM (milyon $, 2010)	2248831	14586736	224458	3280530	1727111	5926612	469440	1479819	149059
Derivativ bazarının göstəricilərinin hesablandığı birjalar	Liffe	CBOT, CBOE, CME	Hong Kong Exchanges	EUREX	NSE India, Multi Commodity Exchange of India	Shanghai Futures Exchange	WSE	RTS, MICEX	KASE
Opsionların nominal dəyəri* (milyon $, 2010) (ÜDM-ə % -lə)	225503743	260508944	1589634	34832951	3432635	-	5582	44783	-
	10028	1786	708	1062	199	-	1.2	3	0
Füçerslərin nominal dəyəri** (milyon $,2010) (ÜDM-ə % -lə)	433943738	709230743	4105225	95456531	4724257	9133739	112543	968346	-
	19296	4862	1829	2910	274	154	24	65	0

Mənbə: WFE Annual Statistics Report 2010, Derivatives.

http://www.world-exchanges. org/statistics/annual/2010/derivatives-markets/derivatives, Dünya Bankının məlumat bazası World Development Indicators

Qeydlər:

* – opsionların nominal dəyərinə aiddir: single stock options, stock index options, ETF options, short and long term interest rate options, currency options, commodity options (OTC and non-OTC trades); ** – füçerslərin nominal dəyərinə aiddir: single stock futures, stock index futures, short and long term interest rate futures, currency futures, commodity futures (OTC and non-OTC trades).

- istiqrazlar - dövlət istiqrazları və müəssisələrin istiqrazları;

- depozit və əmanət depozitləri;

- veksellər və çeklər.

Səhmlər (stocks, bəzən equities və yaxud securities) mülkiyyət tituli olmaqla, sahibinə səsvermə hüququnu almağa (ancaq adi səhmlərə aiddir) və mənfəətin bir hissəsini əldə etməyə imkan verir.