Bazar ekonom jagday. Sayipnazarov. S

Ma`mleketlik  islep  shıg`arıw  ka`rxanaları  –  bul  ka`rxanalardın`  sonsha  ken` 

tarqalg`an sho`lkemlestiriwshilik, huqıqıy forması bolıp tabıladı. Olar ajıratılg`an mal 

-  mu`lkke  iye  bolıp,  xojalıq  xızmeti  menen  birge  ma`mleket  ta`repinen  belgilengen 

shen`berde  basqarıw  ha`m  tartipke  salıw  wazıypaların  da  orınlaydı,  yag`nıy 

ma`mleketlik  korporatsiyaları  o`zinde  kommertsiya    ka`rxanaları  ha`m  ma`mleket 

organları belgilerin ulıwmalastıradı. 

Aralas  kompaniyalar  -  hissadorlik  ja`miyetleri  ha`m  mu`mkinshilikleri 

sheklenge  shirketler  formasında  sho`lkemlestirilip,  aktsiyaları  ma`mleketke  ha`m 

jeke amanatshılarg`a baylanıslı boladı. Aralas kompaniyalar aktstonerlik ja`miyet-

leri  tuwrısındag`ı  nızam  tiykarında  is  ju`ritedi  ha`m  yuridikalıq  shaxs  esaplanadı, 

xojalıq xızmetinde jeke firmalar menen barabar kommertsiya tiykarında qatnasadı. 

Sonın`  menen  birge,  olar  jeke  firmalarg`a  salıstırg`anda  ma`lim  jen`illiklerden 

paydalanadı.  Bul  jen`illiklerge:  ma`mleket  ta`repinen  finanslıq  ja`rdem  ha`m 

dotatsiyalar  beriw,  shet  el  litsenziyaların  jen`il  sha`rtler  menen  alıw,  basqa 

ma`mleket  ka`rxanalarınan  shiyka  zat  ha`m  yarım  fabrikatlardı  anıq  belgilengen 

bahalarda  alıw,  islep  shıg`arılg`an  o`nimdi  satıw  ushın  bazar  menen  ta`miyin-

lengenlik ha`m sol sıyaqlılar. 

Barlıq waqıt ka`rxana (firma) ja`ma`a`t isbilermenligin a`melge asırıw quralları 

bolıp xızmet qıladı. Ekonomikalıq kategoriya sıpatında ka`rxa-na islep shıg`arıwshı 

---

 

 

 

36

ku`shler ha`m islep shıg`arıw qatnasıqların payda qılıwdın` tiyarg`ı birlemshi buwını 

esaplanadı. Huqıqıy ko`z qarasınan ka`rxana degende yuridikalıq shaxs huqıqına iye 

bolg`an  erkin  xojalıq  ju`ritiw  sub`ekti  tu`siniledi.  Olar  o`zine  biriktirilgen  mal-

mu`lkten paylanıw tiykarında o`nim islep shıg`aradı a`m satadı, jumıslardı orınlaydı 

ha`m  xızmetler  ko`rsetedi.  Ka`rxanalardın`  mu`lkshilik  jetiskenliginen  tısqarı  ha`r 

tu`rli  sho`lkemlestiriwshilik  -  huqıqıy  formaları  da  bar  boladı.  Ka`rxanalar  xojalıq 

ja`miyetleri  ha`m  shirketleri,  islep  shıg`arıw  kooperativleri,  ja`ma`a`t  ka`rxanaları, 

ijara ka`rxanaları, xojalıq birlespeleri formasında du`ziliwi mu`mkin.