Bazar ekonom jagday. Sayipnazarov. S

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

11

1.3. Ashıq bazardag`ı operatsiyalar 

     Ekonomikada  artıqmash  pul  massasının`  osiwi  bayqalg`annan  son`  Oraylıq 

bank  onı  sheklemekshi  boladı.  Oraylıq  bank  ashıq  bazardag`ı  ag`ımdag`ı 

basqarıwshı  operatsiyalarg`a  qayta  satıp  alıw  sha`rtlerine  kelisken  jag`dayda 

ag`ırg`ı  satıp  alıw  formasındag`ı  qımbat  bahalı  qag`azlardın`  satılıwın  sho`kem-

lestiriwge biylik beredi. 

      Qayta  saptıp  alıw  sha`rtinin`  kelisimi  bolıp  qımbat  bahalı  qag`azlardı  satıw 

boyınsha  dillerdin`  sha`rtna`ması  esaplanadı.  Sonlıqtan  da,  bul  operatsiya  tu`ri 

bank rezervinin` shamasına waqırsha ta`sir ko`rsetedi. «Qayta satıp alıw» sha`rti 

orınlanıwı  menen  rezerv  shaması  o`zinin`  da`slepki  shıqqan  da`rejesine  qaytadı. 

Ashıq bazardıg`ı operatsiyalar, a`dette, dillerler ta`repinen g`a`ziyne veksel`lerinin` 

satılıwı  arqalı  a`melge  asırıladı.  Dilerler  ma`mleketlik  obligatsiyalar  boyınsha 

olardın` iyelerinin` atların ashıp bermeydi. Biraqta, tiykarınan bul qamsızlandırıw, 

iri kompaniyaları, iri isker firmalar ha`m kommertsiyalıq banklerden ibarat boladı. 

       Federal Rezerv sisteması qımbat bahalı qag`azlarg`a to`lemlerdi telegraf arqalı 

jiberedi.  Bahalı  qag`azlar  satıp  alıwshıları  o`zlerinin`  banklerine  sa`ykes 

rezervlerin-  Federal  Bank  rezervlerindegi  depozitlerin  jog`altadı.  Ja`ne  de,  bank 

sistemasınan  alıng`an  qosımsha  rezervtin`  ha`r  bir  dolları  rezervti  jabıw 

maqsetinde  alg`an  depozitler  kategoriyasınan  dollar  ko`lemin  bir  neshe  ma`rtege 

pa`seytiwge  boladı.  Ekonomikadan  ha`r  bir  qosımsha  dollar  rezervin  alg`andag`ı 

pul  massasının`  to`menlewin  anıqlawshı  restriktsiyanın`  mug`darlıq  ko`rsetkishi 

bolıp pul mul`tifika-torları esaplanadı. Bunda puldın` ideal mul`tifikatorların emes, 

al  bunnan  da  quramalı  faktorlar  menen  anıqlawshı  real  mul`tifikatorlardı  esapqa 

alıw  za`ru`r.  Eger  ekonomikada  qolay  ha`m  jumıssızlıq  o`siwi  do`nip  turg`an 

finanas qurallarının` jetilispewshiligi sezilse, Federal Rezerv sisteması ma`mleket-

lik bahalı qag`azlardı satıp ala otırıp, pul usınısın ken`eytiw siyasatın ju`rgizedi. 

     Ashıq bazardag`ı operatsiyalardı anıq esaplaw mu`mkinshiligi bolmay qalg`an-

da, olar Federal Rezerv sistemasınan u`zliksiz o`tkeriledi. 

---

 

 

 

12

      Balanslarda  qımbat  bahalı  qag`azlar  nominal  qunı  boyınsha  jazıladı,  al  olardı 

satıp  alıw  bahasında  a`melge  asırıladı.  Al  pul  jog`altıwlar  bolsa  banklerdegi 

arnawlı rezerv fondları ta`repinen jabıladı, ol kapital schettın` esabınan boladı. 

     Ashıq  bazardag`ı  operatsiyalardın`  pul  massasın  retlestiriw  ushın  qollanıwına 

qaramastan, ol bunday retlestiriw quramına alısta emes ekenligin ko`rsetedi.