Bayonlar totlam I

T A ’L IM IY   M A S H Q L A R   U C H U N   M A T N L A R
(T a yyo rg arlik  m ashqlari)
Q IS M L A R G A   B O 'L IN G A N   M A T N L A R   U S T ID A   IS H L A S H
Ikkinchi  sinfda  tayyorgarlik  m ashqlari  bilan  ishlash  birinchi 
sinfdagidek  olib  boriladi.  A m m o  yozuv  bilan  bo g ‘lanadi.
B unday  m a sh q la r  ik k i  t a ’lim iy   m aq sad n i  n a z a rd a   tu tad i:  bolalar, 
b irin ch id an , m a tn n i  h ik o y alash d a m a z m u n n in g  k c tm a -k e t b o g ‘lanishi 
h aq id a  tu sh u n ch ag a  ega  b o ‘la d ila r  va  iz c h illik k a   ah a m iy a t  berish g a 
o d atlan ad ilar.  Ik k in c h id a n ,  m a sh q la r ja ra y o n id a   o ‘q u v c h ila r  m a’lum  
fik rn i  an iq   va  so d d a  qilib  ifo d alay d ig an   g a p la r  tu z ish   m alakasini 
hosil  qilishga  o ‘rg an ad ilar.
B aliq  ovi
Ikki  o 'r t o q   -   S a l i m   b ila n   K arim   b a l iq   o v i g a   b o r i s h d i .   K arim  
q a r m o q n i   s u v g a   t a s h l a d i .   Q a r m o q   q im i rl a d i.  S h u   p a y t   K a r im   s i r g 'a n i b  
s u v g a   t u s h i b   k etdi.
S a l i m   o 'zini  s u v g a   o td i.  K a r i m n i   s u v d a n   o lib   c h i q d i .   (31  so 'z)
G a p l a r  y o z u v   t a x t a s i g a   t a r t i b s i z   h o l d a   y o ziladi.  O 'q u v c h i l a r   h a r  q a y s i 
g a p n i   o'qiydilar.  U lar  g a p l a r   t a r t i b s i z   h o l d a   b e rilg an in i,  b u l a r   hali  hikoya 
em aslig in i  bilib  oladilar.
0 ‘qituvchi  b o l a l a r g a   h i k o y a   t u z i s h n i   a y t a d i .   B u n i n g   u c h u n   Karim 
bila n   S a lim n in g   h a r a k a t i n i   t a r t i b   bilan  b e r i s h   k e ra k lig in i  t u s h u n t ira d i. 
B u la r  o g 'z a k i   t a s v i r l a n a d i   v a   q u y i d a g i   s a v o l   b e r il a d i:  « B u   g a p l a r g a  
n e c h t a   r a s m   i s h l a s h   m u m k i n ?   B irin chi,  ik k in c h i,  b e s h i n c h i   o g 'z a k i 
t a s v i r   n i m a   t o 'g 'r i s i d a   e k a n lig i  k u z a til a d i.  O g 'z a k i   t a s v i r   q i l i n m a g a n  
m a t n g a   g a p   (u c h in c h i,  b e s h i n c h i )   y o z u v   t a x t a s i d a n   o 'qitiladi,  g a p   n im a  
h a q i d a   ek a n lig i  a n i q l a n a d i .   G a p l a r n i n g   q a n d a y   t a r t i b d a   b e rilish ig a  
q a r a b ,   r a q a m   qo 'y ila d i.  H osil  b o ' l g a n   h i k o y a n i  o ' q i s h   u c h u n   ta y y o rg a rlik  
ko'riladi.  O 'q u v c h i l a r   g a p n i   o'qiydilar.  S o ' n g r a   h i k o y a   h o s il  qilish  u c h u n  
u la rni  kerakli  t a r t i b d a   k o 'c h irib   y o zib ,  j o y l a s h t i r a d i l a r .   S o ' n g r a   ikki-uch 
g a p n i   (buni  o 'q itu v ch i  b e l g i l a s h i   m u m k i n )   y o z u v   t a x t a s i d a n   ko'chirib 
yo za d ila r.
2 9

---

K u c h   b i r l i k d a
Bir c h u m o li  k a t t a   d o n   to p ib   oldi.  Uni  iniga  olib  k e t m o q c h i   bo'ldi.  D o n  
o g 'ir  edi.  C h u m o li  d o n n i  k o 't a r a   o lm ad i.
S h u n d a n   keyin  ch u m o li  o'rto q larin i  y o r d a m g a   c h a q ir ib   keldi.  Ular 
birg alik d a  d o n n i   in la rig a  olib  keldilar.  (33  so'z)
G a p l a r   tartib i  b u z i lg a n   h o l d a   y o z u v   t a x t a s i g a   yoziladi  v a   y o p ib  
qo'yiladi.  O 'q itu v c h i  m a tn n i  o'qiydi.
Tahlil: 
H ik o y a d a   q a n d a y   c h u m o l i l a r   h a q i d a   g a p   b o r a d i ?   C h u m o li 
n i m a g a   y o r d a m g a   c h a q i r d i ?   C h u m o l i l a r   b irla sh ib   n i m a   qildilar?