Baxtiyor mengliyev


Mustaqil o‘zlashtirish uchun



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet180/227
Sana31.10.2020
Hajmi1,62 Mb.
#50920
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   227
Bog'liq
B.Mengliyev-Hozirgi o‘zbek tili (darslik)

Mustaqil o‘zlashtirish uchun 
Ifodalarning evfemik imkoniyati 
Sharqda  muloqot  madaniyati  nafaqat  nutqda,  balki  yozma 
manbalarda  ham  o‘zning  kuchli  ifodasiga  ega  bo‘lgan.  Qur’on 
oyatlarida ham bu hodisa (ya’ni tabu (aytish noqulay so‘z) o‘rnida 
qo‘llangan  “yumshoq”  ifoda  –  evfemizm)  mavjudligi  kuzatiladi. 
Arab  tilidagi  ma’oriz  atamasi  evfemizm  tushunchasiga  to‘la  mos 
keladi.  Ma’oriz  muloqot  madaniyati  muhitida  “ishora  qilib 
gapirish” ma’nosida tushuniladi. Aytilishi noqulay bir so‘z o‘rniga 
boshqa so‘zni ishlatib, asl maqsadni ochiq aytmay, “to‘n kiydirib” 
159


gapirish  ta’rifini  olgan  bu  so‘z  ba’zan  ta’riz  ham  deyiladi.  Ular  – 
o‘zakdosh. Shunday Hadisi sharif bor: 
“Anas  ibn  Molik  roziyallohu  anhudan  rivoyat  qilinadi: 
“Rasululloh  sollallohu  alayhi  vasallam  o‘z  safarlaridan  birida 
edilar.  Sarbon  xirgoyi  boshladi.  Shunda  Nabiy  sollallohu  alayhi 
vasallam: 
“Muloyim bo‘l! Hoy Anjasha! Billurlarni ehtiyot qil!” dedilar”. 
Hadisning  mazmuni  shunday.  Rasululloh  vidolashuv  haji  safariga 
ketayotganlarida  sarbon  –  karvonni  boshlab  ketayotgan  tuyakash 
xirgoyi  qilib  qolibdi.  Bu  arab  karvonboshilariga  xos  odat  bo‘lib, 
karvondagi  tuyalar  o‘sha  xirgoyining  maromiga  qarab  qadam 
tashlashga  o‘rganar  ekan.  Sarbonning  xirgoyisiga  qarab,  tuyalar 
tezroq yoki sekinroq yurishi ham mumkin. Rasululloh billurlar deb 
shu  karvonda  birga  ketayotgan  onalarini  nazarda  tutganlar. 
Karvondagi  ayollar  xavdaj  deb  nomlangan  chodir  tutilgan, 
egarning ustiga mahkamlangan maxsus o‘rindiqda yurardilar. Tuya 
tez  yurganda  xavdajlar  qattiq  silkinib,  ayollarga  biroz  noqulaylik 
tug‘diradi.  Shuning  uchun  Rasululloh  sallallohu  alayhi  vasallam 
sarbonga  tuyalarni  shoshirmaslikni  buyurib,  buni  ta’riz,  ya’ni 
go‘zal ibora bilan ifodalagan.  
Ko‘rinadiki,  evfemizmlarning  qo‘llanishi  muloqot  madaniyati 
darajasini  ko‘rsatuvchi  hodisalardan  bo‘lib,  unga  muloqot 
madaniyati ko‘zgusi orqali munosabatda bo‘lish lozim. 
Eslatib o‘tish joizki, аyrim hollarda metafora va vazifadoshlik, 
metonimiya  va  sinekdoxa  hodisalari  orasiga  qat’iy  chegara  qo‘yib 
bo‘lmaydi. 
Shuning 
uchun 
tilshunoslikda 
metafora 
va 
vazifadoshlikni  birlashtirib,  metafora,  metonimiya  va  sinekdoxani 
birlashtirib,  metonimiya  sifatida  qarash  kerakligi  haqidagi  fikrlar 
ham mavjud. 
Ma’lum  bo‘ladiki,  leksema  semantikasidagi  lisoniy  o‘zgarish 
quyidagi natijalarga olib keladi: 

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   227




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish