Baxtiyor mengliyev



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/258
Sana17.01.2022
Hajmi1,62 Mb.
#381064
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   258
Bog'liq
Baxtiyor mengliyev

 
3-§. Til birliklari 
 
Tayanch tushunchalar 
til, lison, nutq, lisoniy birlik, nutqiy birlik, UMIS, AHVO 
O‘zlashtiriladigan tushunchalar 
fonema,  tovush,  morfema,  qo‘shimcha,  leksema,  so‘z,  qolip, 
hosila  
 
Til lison va nutqdan iborat bo‘lganligi sababli lisoniy va nutqiy 
sath  birliklarini  umumlashtirib,  til  birliklari  deyish  mumkin. 
Fonema, tovush, morfema, qo‘shimcha, leksema, so‘z, qolip, hosila 
til birliklaridir.  
Fonema  va  tovush. 
Fonema  –  eng  kichik  lisoniy  birlik. 
“Ma’no  farqlash”  vazifasini  fonemaning  mazmuniy  jihati  deyish 
mumkin.  Demak,  fonemaning  ma’no  farqlashi  deganda,  turli 
fonemalarning  nutqiy  ko‘rinishlari  bo‘lgan  nutq  tovushlarning 
ma’no farqlashi tushuniladi. Boshqacha aytganda, fonema o‘zining 
nutqiy  ko‘rinishi  bo‘lgan  nutq  tovushlari  vositasida  ma’no 
farqlaydi.  Fonema  muayyan  til  egalarining  bir  turdagi  tovushlar 
(masalan,  nutqdagi  ko‘plab 
а
  tovushlari)  haqidagi  umumiy 
tasavvuridir.  Fonema  ongda  yakka  holda,  ajralgan  tarzda  mavjud 
bo‘ladi. Ya’ni, masalan, [
a
] fonemasi hech qachon boshqa fonema 
bilan  birikkan  holda  bo‘lishi  mumkin  emas.  Har  bir  fonema 
so‘zlovchilar  ongida  bir  turdagi  tovushlarning  umumiy  “akustik-
artikulyatsion portreti” yoki “tovushlar obrazi” sifatida saqlanadi.  
34


O‘zbek  tilida  so‘zlovchi  shaxslar  ongida  tovushlarning  30  ta 
tipi – fonema haqida ma’lumot bor. 
Fonemaning  nutqda  voqelanishi  tovushdir.  Nutqdagi  barcha  til 
birliklari tarkibidagi ovozli til hodisasi nutq tovushi hisoblanadi.  
Tabiatdagi  tovushlar  uch  xil:

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   258




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish