Baxtiyor mengliyev


Mustaqil o‘zlashtirish uchun



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet150/258
Sana17.01.2022
Hajmi1,62 Mb.
#381064
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   258
Bog'liq
Baxtiyor mengliyev

Mustaqil o‘zlashtirish uchun 
Ilk qadam 
1954-yilda  Jorjtaun  universiteti  (AQSH)  olimlari  qiziq  bir 
tajriba  o‘tkazishdi.  Ular  EHM  (elektron  hisoblash  mashinasi)ga 
matnni  bir  tildan  boshqa  tilga  tarjima  qilish  topshirig‘ini 
“o‘rgatishdi”.  To‘g‘risi,  o‘shanda  mashina  matndagi  bittagina 
so‘zni tarjima qila oldi. Lekin mashinaning inson tilini “egallashi” 
sari ilk qadam qo‘yilgan edi. bugungi kunda kompyuter tarjimasini 
“mashinasi tarjimasi” deyilishi bu ishni amalga oshiruvchi texnika 
dastlab mashina (EHM) bo‘lganligi bilan bog‘liq. 
Leksikaning  ochiqligi  va  dinamikligi  unga  tarixiylik  nuqtai 
nazaridan  munosabatda  bo‘linganda,  yaqqol  ko‘zga  tashlanadi. 
Masalan,  ayrim  so‘zlar  passivlashib  qolgan  bo‘lsa,  ayrimlari  til 
“muzeyi”  eksponatlari  javonlaridan  o‘rin  olgan.  Agar  til  muzeyi 
tashkil  qilinadigan  bo‘lsa,  undan  bugungi  kunda  unutilib 
borayotgan 
ardam,  emgak,  o‘klalmoq
  kabi  so‘zlar  anglatgan 
ma’nolari  va  qo‘llanish  o‘rinlari  hamda  darajasi  bilan  o‘z  aksini 
topgan  bo‘lur  edi.  Bugungi  kunda  tilimiz  leksikasining  ko‘plab 
so‘z  va  iboralari  o‘zining  ana  shunday  virtual  yoki  moddiy 
saqlanish usullariga ehtiyoj sezmoqda.  
107


Leksik birliklar to‘satdan “g‘oyib bo‘lmaydi”, u avval sezilarli 
ravishda  passivlashadi,  keyinchalik  arxaizm  va  istorizmlarga 
aylanib  boradi.  Leksikaga  yangi  kirib  kelayotgan  so‘zlarning  tilga 
singishi  ham  sekinlik  bilan  kechadi.  Chetdan  so‘z  qabul  qilish  
jarayoni  o‘ziga  xos  qonuniyatlarga  ega  bo‘lib,  kirib  kelayotgan 
so‘zlar  tilning  ichki  talablariga  javob  berishi  kerak.  Ulardan 
ayrimlarini keltiramiz: 
1) 
farqlanish
.  Til,  avvalo,  yozma  va  og‘zaki  nutqqa  ayricha 
talablarni  qo‘yadi.  Masalan, 
dorixona
  so‘zi  yozma  nutqqa, 
o‘zlashma 
apteka
 esa og‘zaki nutq uchun xos.  Lekin ikkalasi ham 
me’yoriy hisoblanadi. 
2) 
qulaylik
.  O‘zbek  tilida 
oblast
  va 
viloyat

plan
  va 
reja

programma
  va 
dastur
  so‘zlaridan  ikkinchilari,  qaysi  tilga 
mansubligidan  qat’i  nazar,  talaffuz  va  imlo  jihatidan  qulay. 
Shuning uchun til qulay variantni tanlaydi; 
3) 
zamonaviylik
.  Imlo  qoidalarida,  tilning  muosir  izohli  va 
imlo  lug‘atlarida  u  yaratilayotgan  davr  ruhi  aks  etishi  katta 
ahamiyatga  ega.  Masalan, 
bek
  so‘zini 
polkovnik

beklarbegi
 
birikmasini 
polkovnik

qozi
  so‘zini 
sudya
  so‘zlari  olishi  yangi 
zamon talabidir. 
 

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   258




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish