Baxriddinova n. M. Zaripova m. D

Mashg’ulotni o`tkazish uchun kerakli o`quv va ko`rgazmali qurollar: 
1.Ma`ruzalar matni. 
2.Absortsiya kattaligining haroratga va bosimga bog’liq grafigi.
3.Ma`lumot beruvchi manbalar. 
N a z a r i y m a ` l u m o t l a r 
Sorbsiya
– bu atrof-muhit tarkibidan kerakli moddalarni qattiq jism yoki suyuqlik 
yordamida shimib olish jarayonidir. Agar havo yoki gazni qattiq jism o`ziga yutib olsa, 
unda 
bu jarayonni adsorbsiya deyiladi
va agar suyuqlik o`ziga yutib olsa – 
absorbsiya deb 
ataladi.
Agar yutib olingan modda (masalan, zaharli gaz yoki suyuqlik, yoki uning bug’lari) 
qattiq jism tarkibidan ajralib chiqsa, ya`ni qattiq jism “terlasa”, 
unda bu jarayonni desorbsiya 
deyiladi. 
 

---

110 
1-rasm
.
Faollashtirilgan ko`mir (adsorbent) ning turli ko`rinishi.
 
Amalda desorbsiyani 
2 yo`l bilan
amalga oshirish mumkin: 
1. Haroratni oshirish yo`li bilan. Bunda yutib olingan modda (gaz, bug’, suyuqlik) qattiq 
jism tarkibidan to`liq ajralib chiqishi mumkin. 
2. Yutadigan zaharli modda bosimini kamaytirish yo`li bilan. 
Zaharli gaz, suyuqlik va bug’larni o`ziga yutib oluvchi moddalarni 
adsorbentlar yoki 
sorbentlar deyiladi.
Adsorbentlar sifatida faollashtirilgan ko`mir (masalan, gaz tozalash 
moslamalar (protivogazlar)da ishlatiladigan ko`mirlar), silikagellar, sintetik seolitlar 
(alyumosilikatlar), polimer pardalari va tolalari, qum, shag`al, kukunsimon va donador 
materiallar va boshqa moddalar ishlatiladi. 
Sanoatda adsorbsiya usuli gazlarni turli zaharli modddlardan tozalash uchun 
qo`llaniladi. Adsorbsiya usuli yordamida changli havo aralashmalaridan havoni tozalab olish 
mumkin. Bundan tashqari, adsorbsiya usuli yordamida ba`zi bir qimmatbaho moddalarni ushlab 
qolib, boshqa qolgan moddalarni texnologik jarayonga qaytarish mumkin. 
Har bir adsorbentning “yaxshi” yoki “yomonligi” adsorbsiya kattaligi (a) orqali 
aniqlanadi. Adsorbsiya kattaligi