Batafsil bayon etilgan

Hajm o'lchov birliklari. 
 
Hajm  o'lchov  birliklari-mavjud  hajm  o'lchovlari  va  o'lchov  birliklari.  Qadim  zamonda 
insonlar  sochiluvchi  narsalarning  jumladan  bug'doy  va  arpa  donlarining  vaznini  tortmasdan, 
ularni  biror  hajmga  ega  bo'lgan  vosita,  ya'ni  hajm  o'lchovi  bilan  o'lchar  edilar.  Shunday  yo'llar 
bilan  donlarning  miqdori  o'lchanar  edi.  Suyuqlik  hajmlari  ega  ma'lum  sig'imga  ega  bo'lgan 
idishlar  yordamida  o'lchanadigan  bo'ldi.  Mana  shunday  yo'llar  bilan  bobolarimiz  hajm  o'lchash 
uchun bir qator hajm o'lchovlarini hamda hajm o'lchov birliklarini kashf etdilar. 
Hajm
   -o'lchov   birliklarini   metrli tizimga   o'tkazishda   hajm   birligi XBTda metr kub 
(m
3
)  SGS  tizimida  santimetr  kub(sm
3
),  ya'ni  1  m
3
=10
6
  sm
3 
bo'lishiga  qaramasdan,  amalda 
ko‘proq hajm birligi-litr qo'llaniladi. Bunday  qilinishiga  sabab  4 °s da 1   kilogramm  suvning  
egallagan hajmi 1 litrga yoki 1,000028 dm
3
 hajmga teng (Il=ldm
3
) bo'lganidandir. 
Kaylaja
-hajm  o'lchov  birligi;  Ishlatilish  davri  va  joyiga  qarab  qiymati  har  xil  bo'lishiga 
qaramasdan  10-asrdan  Eronda,  O'rta  Osiyoning      ba'zi  joylarida    va    boshqa      joylarida  
qo'llanilgan    1 Kaylaja   1,875   kg bug'doyga -    yoki 2,5 1 ga teng bo'lgan. Sharqiy Eronda l 
Kaylaja 1523,4 g bug'doy yoki 21 ga ,  Ozorbayjonda 1 -Kaylaja   1,354 kg  bug'doyga yoki 1,75 
1 ga,  Falastinda l Kaylaja 6,31 ga  teng  bo'lgan. Abu  Ali   Ibn   Sinoning  ma'lumotiga    ko'ra l 
Kaylaja 1275g narsa sig'adigan o'lchov   idish   bo'lgan,   agar   shu   narsani bug'doy desak,  u 
holda  1 Kaylajaning hajmi taxminan 1,65-1,75 1 ga to'g'ri keladi. 
Kapgir
  (arabcha,  forscha-arabcha  )-osh  taqsimlashda  taxminiy  hajm  o'lchov  birligi 
vazifasini bajaruvchi oshpazlik anjomi; shartli ravishda: 2 kapgir=l lagan osh. 
                                                 
58
 Bo'riboy   Ahmedov.   Tarixdan  saboqlar  
.
T-1994, 18-bet 

---