Batafsil bayon etilgan



Download 1,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet102/194
Sana13.01.2022
Hajmi1,65 Mb.
#357446
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   194
Bog'liq
xronologiya va metorologiy

 
58 
suvdan o‗tibdi. O‗n ikki yilni ana shu o‗n ikki hayvon nomi bilan atashibdi. Eng oldin shichqon 
suvdan suzib o‗tibdi. Shu sababli dastlabki yil uning nomi bilan shichqon yili deb, undan keyin 
suvdan kechib o‗tgan hayvonlar nomi bilan keyingi yillar atalibdi‖. 
Beruniy 1030 yillarda yozgan ―Qonuni Mas‘udiy‖ asarida: ―Sharq axli – xitoylar va turklar 
o‗z yillarini o‗n ikkidan iborat davr tarzida tuzadilar va ularni hayvonlar nomlari bilan ataydilar 
hamda ma‘lum tartibda joylashtiradilar.  Lekin  men bu davr istiloxiymi  yoki  quyosh va oyning 
harakatlari  bilan  aniqlanadigan  biror  miqdorlardan  keltirib  chiqarilganmi,  ekanligini  aniqlay 
olmadim‖-deb  yozadi 
44
.  Akademik  A.  Ahmedovning  ta‘kidlashicha:‖Garchi  Beruniy  muchal 
hisobining asli sababini aniqlay olmagan bo‗lsa ham, taxmini haqiqatga ancha yaqin turadi. Gap 
shundaki,  bu  12  yillik  hayvoniy  davrga  Mushtariy  (Yupiter  ning  Quyosh  atrofida  bitta  to‗liq 
aylanishi  uchun  ketadigan  muddat  -12  yil  qabul  qilingan  va  har  bir  yilni  ma‘lum  kayvon  nomi 
bilan atalgan‖.  
Quyida bu muchal yillarining qadimgi turkcha, forscha va o‗zbekcha nomlarini keltiramiz: 
 
№  Turkcha 
Forscha 
O‗zbekcha 
Yillar 
1  Keshku 
Mush 
Sichqon 
1900 12 24 36 48 60 72 84 96 
2008 
2  Ut 
Gov 
Ho‘qiz 
1901 13 25 37 49 61 73 85 97 
09 
3  Bars 
Palang 
Yo‗lbars 
1902 14 26 38 50 62 74 86 98 
10 
4  Tavushqan 
Hargo‗sh  Quyon 
1903 15 27 39 51 63 75 87 99 
11 
5  Lu  
Naxang 
Ajdar 
1904 16 28 40 52 64 76 88 2000 
12 
6  Yilan 
Mor 
Ilon 
1905 17 29 41 53 65 77 89 01 
13 
7  Yuned 
Asp 
Ot 
1906 18 30 42 54 66 78 90 02 
14 
8  Qo‗y 
Go‗sfand  Qo‗y 
1907 19 31 43 55 67 79 91 03 
15 
9  Sichen 
Hamduna 
Maymun 
1908 20 32 44 56 68 80 92 04 
16 
10  Daquq 
Murg‘ 
Tovuq 
1909 21 33 45 57 69 81 93 05 
17 
11  It 
Sag 
It 
1910 22 34 46 58 70 82 94 06 
18 
12  To‗ng‘iz 
Xo‗k 
To‗ng‘iz 
1911 23 35 47 59 71 83 95 07 
19 
 
Ulug‘bekning  yozishicha,  turklar  faqat  shu  sodda  12  hayvon  davridan  foydalanib  bir 
kecha-kunduzni ham ana shu 12 hayvon nomi bilan ataluvchi 12 teng bo‗lakka bo‗lganlar. 
Ulug‘bek turklar va xitoylar kecha-kunduzni yarim kechadan boshlaganliklarini ham qayd 
etadi. 
Agar milodiy yil 12 yillik muchal hisobiga taqsimlansa 2012 yilga qadar muchal davri 168 
marta  takrorlangan.  Bu  ma‘lumotlar  milodiy  yilni  muchal  yiliga  o‗girish  va  odamning  muchal 
yilini topishda kerak bo‗ladi. 
Milodiy yildan muchal yilini chiqarish uchun quyidagi amallarni bajarish kerak: tug‘ilgan 
yilga 9 soni (bu son muchalning birinchi yili bilan milodiy birinchi yil orasidagi farq qo‗shilib, 
yig‘indi  12  ga  bo‗linadi.  Bo‗luv  amalidan  keyingi  qoldiq  son  muchal  hisobidagi  12  hayvon 
nomidan tartib bo‗yicha qaysi biriga to‗g‘ri kelsa, qidirilgan muchal yili o‗sha bo‗ladi. Masalan, 
2011 yilda tug‘ilganlarning muchali quyidagicha topiladi: 2012+9=2021:12=168 qoldiq – 5 
                                                 
44
 Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar.
 
Qonuni Mas‘udiy. 1-5- maqolalar. v t. T., 1973. 91-bet. 



Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   194




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish