Batafsil bayon etilgan

 
Ahmad  al-Farg'oniy. 
Ahmad  al-Farg'oniy  ilmi-hay'at  (falakiyotshunoslik  -  astronomiya, 
riyoziyot  -  matematika)  va  jo'g'rofiya  (geografiya)  fanlari  bilan  shug'ullandi  hamda  qator  ilmiy 
asarlar  yozib  qoldirdi.  Ahmad  al-Farg'oniy      al-Ma'mun  topshirig'iga  binoan  Damashqdagi 
rasadxonada  osmon  jismlari  harakati  va  ularni  aniqlash,  yangicha  «zij»  yaratish  ishlariga 
rahbarlik qildi. 
Ahmad  al-Farg'oniyning  «Kitob  al-harakat  as-samoviya  va  javomi'  ilm  an-nujum» 
(Samoviy  harakatlar  va  umumiy  ilmi  nujum  kitobi)  asari  astronomik  asar  hisoblanadi.  Bu  asar 
«Astronomiya  asoslari  haqidagi  kitob»  nomi  bilan  ma'lum  bo'lib,  1145-1175-уillardan 
Yevropada  lotin  tiliga  tarjima  etilgan.  Olim  «Alfraganus»  nomi  bilan  G'arbda  shuhrat  topadi. 
Uning  mazkur  asaridan  asrlar  davomida  Yevropa  universitetlarida  asosiy  darslik  sifatida 
foydalanilgan, chunki bu kitob zamonasining astronomiya haqidagi eng muhim va zarur bo'lgan 
bilimlarini  o'z  ichiga  olgan  edi.  Ahmad  al-Farg'oniyning  «Yerdagi  ma'lum  mamlakatlar  va 
shaharlarning nomlari va har bir iqlimdagi hodisalar haqida» asari ham mashhur. Asarda Yerning 
yumaloqligi, bir xil osmon yoritqichlarining turli vaqtda ko'tarilishi, tutilishi va bu tutilishlar har 
bir joyda turlicha ko'rinishi, masofalar o'zgarishi bilan ularning ko'rinishi ham o'zgarishi haqida 
qimmatli mulohazalar bildiriladi. 
Ahmad  al-Farg‗oniy  falakiyotshunoslik-astronomiya,  riyoziyot-matematika    va  geografiya  
fanlari  bilan  shug‗ullandi  hamda  qator  ilmiy  asarlar  yozib  qoldirdi.  Ahmad  al-Farg‗oniy  al-Ma‘mun 
topshirig‗iga binoan Damashqdagi rasadxonada osmon jismlari harakati va ularni aniqlash,  yangicha 
―zij‖  yaratish  ishlariga  rahbarlik  qildi.  Ahmad  al-Farg‗oniyning  ―Kitob  al-harakat  as-samoviya  va 
javomi‘ ilm an-nujum‖ (Samoviy harakatlar va umumiy ilmi kitobi asari astronomik asar hisoblanadi. 
Bu asar astronomiya asoslari haqidagi kitob nomi bilan ma‘lum bo‗lib, 1145-1175 yillardan Yevropada 
lotin  tiliga  tarjima  etilgan.  Olim  ―Alfraganus‖  nomi  bilan  G‗arbda  shuhrat  topadi.  Uning  mazkur 
asaridan  asrlar  davomida  Yevropa  universitetlarida  asosiy  darslik  sifatida  foydalanilgan,  chunki  bu 
kitob  zamonasining  astronomiya  haqidagi  eng  muhim  zarur  bo‗lgan  bilimlarini  o‗z  ichiga  olgan  edi. 
Ahmad al-Farg‗oniyning ―Yerdagi ma‘lum mamlakatlar va shaharlarning nomlari va har bir iqlimdagi 
xodisalar haqida‖ asari ham mashhur. Asarda Yerni dumaloqligi, bir xil osmon yoritgichlarining turli 
vaqtda ko‘rinishi, tutilishi va bu tutilishlar har bir joyda turlicha ko‗rinish, masofalar o‗zgarishi bilan 
ularning  ko‗rinishi ham  o‗zgarishi  haqida qimmatli mulohazalar bildiriladi.  Ahmad  al-Farg‗oniyning 
‖Quyosh  soatini  yasash  haqida  kitob‖  asari  ham  o'lchovshunoslik  sohasining  rivojlarishiga 
munosib hissa qo'shgan.  
Abu  Rayxon  Beruniy  Xronologiya  fani  rivojiga  katta  hissa  qo‗shgan  o‗rta  asrning  buyuk 
olimlaridan  biridir.  Beruniy  o‗z  zamonasining  hamma  fanlarini  egallagan  buyuk  ensiklopedist  olim. 
                                                 
1
 Muhammad Muso al - Xorazmiy. Tanlangan asarlar. T., 1983. 171-221-betlar. 
2
 Al - Xorazmiy muzeyi. Urganch. 2001. 17-bet. 

---