Baslawish klass oqiwshılarınıń sawat

Baslawish klass oqiwshılarınıń sawat ashıw dáwirinde xabar texnologiyalardan paydalanıw. Sesler hám háriplerdi úyretiwde xabar texnologiyalardı qollanıw.


Ses hám hárip. Bui tema birinshi klasstan oqiw bagdarlamasinda jetekshi orindi iyeleydi. Ses hám hárip temasi tek birinshi klassqa ǵana tiyisli emes, baslawish klassǵa barliq bagdarlamaliq material ishine kirgizilgen hám sonıń menen birge ulıwma bilim beretuǵım mekteplerde de terenletip úyreniledi. Birinshi klasta bul temaniń tiykarı salınatuǵın bolǵanlıqtan, tiykarǵi bilim alıw. Konlikpeniń qáliplesiwi, al keyingi klaslarda tereńletiw menen bekkemlew isleri jurgiziledi hám usiǵan qaray otirip, oqitiwdin maqseti belgilenip alıniwi tiyis.
Теmа boyinsha tiykarǵi islenetugin jumislar - sózlerdi durs, aniq aytıw, sózlerdi buwinǵa bóliw, ondaǵi qatnasqan seslerdi ayira alıw, jaza biliw usagan kónlikpeler boyinsha jumis islewden ibarat.
Balalarǵa sózlerdi analiz, sintez, salistiriw usillari boyınsha jumis alıp bariladi. Misalı, sózdi buwinga boliw, buwmda qansha ses bar ekenligin amqlaw, sozdin, buwmmn, seslerdin qalay aytiliwm uyreniwden baslavv ormli. Ses penen sesti, buwm mcnen buwindi saiistirip, olardin bir-birinen ayirmashihgin, usashqlarm bildirip bariw, soz boyinsha analitikahq, sintetikaliq, salisUrip jumis isletiw, oqiwshilardin duns juw^rmaqqa keliwine jagdaylar tuwdiradi.
Ses penen harip boyinsha har qiyli ameliy jumislar islew olardin iskerligin arttiradi. Belgili maqsetti nazerde tutip, har qiyli jumislarga balalardi shimqtirip bariw kerck. Misah, 1. Qala cita kitap, ddpter, sizgish, degen sozlerde neshe buwm, ЬаГЬи\У1Пс1а
neshe scs bar? 2. Part a, at, mcktep, ayna, isle dcgcn sozlerdi oqi, sozlcrdcgi scslcrdi birimlep ayt? 3. Koz-saz, qala-dala - paxta- taxta dcgcn sozlerdiri manisin ozgertiwshi scslcrdi ayt? 4. Tan at/1. кип shiqti. Uyrekjuzip jiir - dcgen gaplcrdi koshirip ja/.ip, bar sozdcgi hanplcrdi atap ot? 5. Shinigiwda sozlerdi buwinga bol? 6. ...ga, ...na, ...pa, ...shaq, ...taq, ...raq.
Kop noqattm omina tiyisli hariplcrdi qoyip koshirip jazm siyaqh bam basqa da shmigiwlar islcw arqali oqiwshilarga sozler seslcrden turatuginm, sesti aytip, csitctugimmizdi, al scslcrdi hariplcr arqali jazatuginimiz tusindirilcdi. Scstin jazba bclgisi harip boladi. Scs penen harip soylcgcn sozdi bir-birinen ayinwga mumkinshilik bcrcdi. Sozdcgi scstin ozgcrivvi mcncn onin manisi ozgerip kctcdi dcgcn juwmaqqa kcliwgc abp kclcdi ham bul juwmaqti keyingi jumis islcw barisinda bekkemlep otiradi.
Asiresc, II, III, IV klaslarda da fonetika boyinsha jumis islcncdi ham bul boyinsha bilimlcr, konlikpclcr jildan-jilga bckkcmlcnip, tcrcnlcsip baradi. Sonhqtan har bir klasta fonetika boyinsha bagdarlamahq material tiykarinda jumis islegende ses ham harip haqqinda tusinikler boyinsha islewdi dawam etip bariw kerek. Oz aldina tema retinde otiletugin bolgan jagdayda, cskc tiisirip, bekkemlcw bagdarinda jumis islew usinis etiledi.
Dawisli ham dawissiz sesler. Ses penen hariptin ayirmashiligin uyretiw menen seslerdin qanday bolatugmhgi (dawisli, dawissiz) boyinsha jumis islcnedi. Bular da ameliy jumista salistmw, analiz, sintez etiw arqali uyrctiledi. Oqitiwshi sozlerdi taxtaga jazip, oni buwinga, buwindi seslerge ayirip, otkendegi isti qajlalaydi. Biraq bul jerde oqitiwshi buwmdagi sesti ashiq, amq etip aytadi. Oqiwshilar oqitiwshmtn keynincn qaytalawma da boladi. Yamasa oqiwshilar oqitiwshmin aytqamn baqlap baradi. Sol arqali dawisli ses penen dawissiz scstin aytiliwmdagi, esitiliwindegi ayirmashihqlarin tusinedi. Bul dawirde dawisli ses degen ne, dawissiz ses degenimiz ne degen qagiyda uyretilmeydi. Biraq oqiwshilar bular arasindagi ayirmashiliqti ham dawisli seslerge qaysilan jatatugmligm sanali turde tusinip, jumis isleytugin darejege jetiwl tiyis. Usinday shinigiwlar arqali dawisli seslerdi aytqanda erkin, hesh qanday irkinishke ushiramay aytilip, ashiq esitiletugmin, al dawissiz

117