Baslawish klass matematika sabaqlarinda klastan tis jumislar hám olardi shólkemlestiriwde inovacialiq texnologiyalardan paydalaniw sh. Artikbaeva

BASLAWISH KLASS MATEMATIKA SABAQLARINDA KLASTAN TIS JUMISLAR HÁM OLARDI SHÓLKEMLESTIRIWDE INOVACIALIQ TEXNOLOGIYALARDAN PAYDALANIW
Sh.Artikbaeva –NMPI , Tálim hám tárbiya teoriyası hám metodikası (baslawısh tálim) 1-kurs magistrantı
Mámleketimizde tálim-tárbiya tarawın túpten jetilistiriw, ertengi kúnimizdiń múnásip dawamshıların kamalǵa keltiriw hazirgi dáwir talabı. Húrmetli Prezidentimizdiń basshılıǵında mámleketimizde tálim-tárbiya tarawın jaqsılaw, ilim-pán jónelisiniń rawajlanıwın tezlestiriw máseleleri boyınsha ótkerilgen videoselektor jiynalısındaǵı bayanatın júdá qızıǵıw menen tıńladım. Mámleketimiz basshısınıń “Jańa Ózbekstan mektep bosaǵasınan, tálim – tárbiyadan baslanadı” [1]–dep aytqan sózi mektep biliminiń áhmiyetine berilgen úlken baha. Sonnan kelip shıǵıp sonı ańlaw múmkin, Ózbekstannıń jańa rawajlanıw tiykarı mektepten baslanıwı haqiyqat . Keyingi jıllarda bilimlendiriw tarawın túpten reformalaw jolında bir qatar nızam hújjetleri, Prezident párman hám qararları hámde húkimet qararları qabıl qılınbaqta.
Ózbekstan Respublikası “Tálim tuwrısında”ǵı nızamnıń maqseti tálim tarawın jánede tártipke salıwdan ibarat. Nızamda tálim túrleri bir neshe toparlarǵa bólingen: mektepke shekemgi tálim, ulıwma orta hám orta arnawlı tálim, professional tálim, joqarı tálim, joqarı tálimnen keyingi tálim, kadrlardı qayta tayarlaw hám mektepten tısqarń tálim. Ulıwma orta tálimniń ózi baslawısh tálim (1-4 klass), tayansh orta tálim (5-9 klass) hám orta tálim (10-11 klass) kiredi.[2] Solay eken jas awladtı házirgi zaman páni tiykarları menen qurallandırıw arqalı olardıń aqılıy jaqtan maksimal dárejede rawajlanıwına erisiw ulıwma orta mektepleri aldında turǵan eń tiykarǵı waziypalardıń biri.
Oqıwshılar joqarı klaslarda matematika, fizika, ximiya hám basqa pánlerdi jaqsı ózlestiriwi ushın baslawısh klaslarda matemetika pánin puxta iyelewi hám ámeliy kónlikpeler payda qılıwı kerek. Baslawısh klass oqıwshılarınıń sawatlılıq dárejesin asırıw hám sabaqlardı ózlestiriw processin jaqsılawǵa kómeklesiwi shın, baslawısh mektepte klass sabaqları menen bir qatarda klastan tıs jumıslardı da ótkeriw lazım.
Klastan tıs hám mektepten tıs jumıslar balalar menen alıp barılatuǵın tálim-tárbiya jumıslarınıń ajıralmas bólegi bolıwı menen birge, oqıwshılardıń bilim alıwǵa hám miynetke bolǵan múnásebetlerin arttıradı, sonday-aq, ózlestiriw sıpatın asırıwǵa hám minez-qulqın jaqsılawǵa tásir etedi. Matematikada klastan tıs jumıslar degende oqıwshılardıń matematik bilimlerin keńeytiriw hám tereńlestiriw maqsetinde shólkemlestirilgen dógereklerdi túsinemiz. Klastan tıs jumıstıń tiykarǵı maqseti oqıwshılardıń pánge bolǵan qızıǵıwın rawajlandırıw, olardı sabaqta alǵan bilimlerin toltırıw hám tereńlestiriwshi matematik bilim, tájiriybe hám kónlikpeler menen qurallandırıwdan ibarat. Ózi baslawısh mektepte klastan tıs jumıslar klass jumısları menen tıǵız baylanıslı bolıp, klass jumıslarınıń dawamı boladı, ayırım waqıtlarda onı jánede tereńlestiredi.
Klastan tıs jumıslardıń eki túrin bir-birinen parıqlaw kerek. Onıń birinshisi dástúr materialın ózlestiriwde arqada qalatuǵın oqıwshılar menen islew, buǵan qosımsha sabaq hám konsultaciyalar kiredi. Ekinshisi, matematikanı úyreniwge qızıǵıwshı oqıwshılar menen ótkeriletuǵın dógerekler.
Bilemiz birinshi túrdegi dógerekler házirgi waqıtta barlıq mekteplerde bar. Bunda dógerekler 3-4 oqıwshıdan ibarat toparlar menen háptede bir márte ótkiziw maqsetke muwapıq. Ádette klastan tıs jumıslar degende kóbirek ekinshi túrdegi jumıslar názerde tutıladı hám olar tiykarınan tómendegi maqsetlerdi gózleydi:

1. 
   Oqıwshılardıń matematika hám onıń dógereklerine qızıǵıwın oyatıw;
   
2. 
   Oqıwshılardıń matematikadan dástúr boyınsha bilimlerin keńeytiw;
   
3. 
   Matematik pikirlew mádeniyatın tárbiyalaw;
   

Bul maqsetlerdiń bir bólegi sabaq waqtında ámelge asırıladı, biraq sabaq waqtı sheklengenliginen oniń kóp bólegi klastan tısqarı dógereklerde ámelge asırılıwǵa tuwrı keledi. Mektep tájiriybesinde matematikadan kishi jastaǵı oqıwshılar menen ótkeriletuǵın klastan tısqarı jumıslardıń tómendegi túrleri ushıraydı:

1. 
   Qızıqlı matematika saatları hám minutları;
   
2. 
   Matematikalıq dógerekler shólkemlestiriw;
   
3. 
   Matematiklıq kesheler ótkeriw;
   
4. 
   Baslawısh klaslarda matematikalıq olimpiada ótkeriw.
   

Klasta matematikadan klastan tısqarı ótkeriw múmkin bolǵan mısallardı kórip shıqsaq.

1.