|
2.2. BASKETBOLNING RIVOJLANISH BOSQICHLARI
Basketbol avvaliga Amerikadan Sharq mamlakatlari-Yaponiya, Xitoy, Fillipinga, undan so‘ng Yevropa mamlakatlari-Chexoslovakiya, Litva, Estoniya, Latviya, Italiya, Fransiyaga va nixoyat, Janubiy Amerikaning ayrim mamlakatlariga tarqaldi.
Basketbol o‘yinining tarixida buyuk voqea bo‘lib 1932-yilning 18-iyun kuni hisoblanadi-shu kuni Xalqaro basketbol Federasiyasi (XBF-FIBA) tashkil topadi. Sakkiz milliy federasiyalarning vakillari-Argentina, Gretsiya, Italiya, Latviya, Portugaliya, Ruminiya, Shvetsariya va Chexoslovakiya birinchi xalqaro anjumanda qatnashib, bir ovozdan Xalqaro basketbol federatsiyasini tashkil qilinishini va muqobillashgan qoidalarining qabul qilinishini qo‘llab-quvvatlashadi. FIBAning ustavi 1932-yilda Rim shahrida qabul qilingan edi. Unga har yilda bir marta o‘tkaziladigan Federatsiya kongreslarida tegishli o‘zgartirishlar kiritib turiladi. FIBAning bosh organi – kongress bo‘lib, u har 4 yilda bir marta chaqiriladi. Kongresslar o‘rtasidagi davrda kongress vakolatlariga ega bo‘lgan markaziy byuro uning rahbar organi hisoblanadi. U ikki yilda bir marta o‘z majlislariga-sessiyasiga to‘planib turadi. Markaziy byuro sessiyalari o‘rtasida uning vazifasini 7 kishidan iborat ijroiya komissiyasi bajarib turadi. Ma'lumki, olimpiada o‘yinlari kabisa yillarida o‘tkaziladi. Bu yillar orasida FIBA rahnamoligi ostida 4 yil maboynida – jahon chempionatlari (juft yillarda) hamda qit'alar birinchiliklari (toq yillarda) o‘tkazib turiladi.
FIBAning rahnamoligida o‘tkazilgan birinchi yirik musobaqa-bu birinchi Yevropa chempionati hisoblanadi.
1935-yilda Jenevada erkaklar jamoalari o‘rtasida birinchi Yevropa chempionati bo‘lib o‘tdi. Bunda Boltiqbo‘yi mamlakatlarining jamoalari ustun keladilar. Yevropa chempioni unvoniga Latviya terma jamoasi birinchi bo‘lib sazovor bo‘ldi. 1936-yilda basketbol birinchi marta olimpiada o‘yinlari dasturiga kiritildi. Berlinda bo‘lib o‘tgan XI Olimpiada o‘yinlarining basketbol turnirida 21 mamlakatning erkaklar jamoalari qatnashdi.
Ayollar o‘rtasida birinchi Yevropa chempionati 1938-yilda Rimda bo‘lib o‘tdi. Bunda Italiya milliy jamoasi g‘alaba qozondi.
1950-yilda Argentinada birinchi dunyo chempionati bo‘lib o‘tdi. Bunda mezbonlar birinchi o‘rinni egallashdi. Ayollar jamoalari uchun birinchi dunyo chempionati 1953-yilda Chilida o‘tkazildi va AQSH ayollar terma jamoasi jahon chempioni unvoniga sazovor bo‘ldilar.
2.I bosqich-1891-1918 yillarni o‘z ichiga olib, basketbolning yangi o‘yin sifatida shakillanib borish bosqichi hisoblanadi. Avvaliga gimnastika darslarini bir oz jonlantirish uchun yaratilgan basketbol asta-sekin sport o‘yiniga aylanib, uning o‘ziga hos barcha hususiyatlari shakllana boshlaydi. Uning dastlabki rasmiy qoidalari yaratiladi, o‘yin texnikasi va taktikasi shakllanadi. O‘yinda ishtirok etayotgan jamoa a'zolarining har biri uchun muayyan funksiya- vazifalar belgilab beriladi.
II bosqich-1919-1931-yillardan iborat bo‘lib, bu davr milliy basketbol federatsiyalari tashkil etilganligi bilan ajralib turadi. Bu esa basketbolning sport o‘yini sifatida rivojlanib borishiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. Xuddi shu davrda basketbol bo‘yicha xalqaro turnirlar-musobaqalar o‘tkaziladi.
III bosqich-1932-1947-yillarni o‘z ichiga oladi. Bu davr butun dunyo bo‘yicha basketbol o‘yini har tamonlama rivojlanganligi bilan o‘ziga xosdir. Bu davrda basketbol o‘yini federasiyasi (FIBA) tashkil etiladi. Bu hodisa unutilmas voqea bilan – basketbolni sportning olimpiya turidagi o‘yinlar qatoriga kiritilishi bilan birga sodir bo‘ladi. Basketbol texnikasi va taktikasiga yengilliklar kiritildi.
IV bosqich-1948-1965-yillarni o‘z ichiga oladi. Bu yillarda butun dunyoda basketbol o‘yini shiddat bilan rivojlanibgina qolmay, muayyan sakrashlar tarzidagi taraqqiyot va sport mahoratining o‘sishi ham ana shu davrga to‘g‘ri keladi. To‘pni bir qo‘l bilan otish qoidasi paydo bo‘ladi, raqibning hujumiga qarshi o‘zini himoya qilish texnikasi va taktikasida ancha murakkab usullar paydo bo‘ladi. Mini-basketbol o‘yini vujudga kelib, dunyo bo‘ylab tarqala boshlaydi.
V bosqich-1966-1990-yillarda milliy federatsiyalar soni ortadi. Milliy professional basketbol uyushmalari (MBA) paydo bo’ladi. Basketbolchilarning xalqaro aloqalari mustahkamlanadi, o‘yin texnikasi va taktikasida yangilliklar vujudga keladi. Musobaqalar qoidasi va hakamlik usuliyati takomillashtiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
