Баҳром ирзаев туркистон жадидларининг

Аҳмаджон Иброҳимуф
Туркистон. 1923 йил 2 март.
“Кўмак” уюшмасидаги ўртоқларимга
Бойқуш уяси ҳолиға келаёзғон Туркистонимизни 
қайтадан руҳ бериб гулистон қилувчи, шубҳасиз, “Кў-
мак” уюшмаси ва уни идора этувчи ғаюр ўртоқларим-
дир.
Чунки, улар келгусида миллат болаларидан агро-
номлар, инженерлар, дўхтирлар, адиб ва шоирлар ху-
лоса доҳийлар етказадирлар.
“Кўмак” ва унинг ишчилари ўзининг биринчи асос 
тошини қўйди. У бу фурсат ичида Руссия ва Оврўпоға 
бир қанча ўқувчилар юборишга муваффақ бўлди.
Мана бу бошланғон яхши ишларни давом этти-
риш, тобора кучайтириш керак. Бу “Кўмак” уюшмаси-
даги ўртоқларнинг вазифасидир.
Мен ишонаман, “Кўмак” уюшмасида ишлагувчи 
ўртоқларим, чарчамасдан ишларлар. Туркистоннинг 
ёш, қариси бу уюшманинг давом ва бақоси учун қўли-
дан келган ёрдамини берар.
Мен ишонамен, келар йилларда Туркистон ҳам бо-
шқалардек 1000лаб ўқувчиларни четларга юборур.
Кўмакнинг юборғон талабалари борғон ерларида 
уюшиб “Кўмак”нинг обрўсини бошқалар олдида ҳам 
кўтарадирлар.
Берлин талабаларимиз ўртоқ Саййидалихўжа дард-
лик йигитларимизнинг ғайрати соясида Кўмакнинг бў-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

89
лимини очқонлар ва ҳам “Кўмак” исмида бир журнол 
чиқармоқчилар.
Ўртоқлар, бу нарсалар Кўмак уюшмасининг озги-
на хизмати натижаси эмасми?
Бу хабарни эшитгандан кейин шоят руҳингиз кўта-
рилур. Қувватингизга қувват қўшилур.
Кўмак бўлимларининг ишчан бўлиши учун Марка-
зий “Кўмак” уюшмасини яхши асосга қўйиш шартдир. 
Ва бунинг учун қуйидаги чораларни кўриш лозим деб 
биламан.
1. “Кўмак” уюшмаси ҳозиргача бутун Туркистон 
ерлик халқи учун ишлаб келган бўлсада, ўзбекларники 
деб аталиб келди. Бундан кейин бу уюшма ерлик халқ 
Кўмак уюшмаси аталиши керак.
2. Марказий “Кўмак” уюшмасининг ҳар бўлими 
тепасига биттадан энг ишлик киши қўйилиши керак.
3. Кўмакнинг бўлимлари очилмаган жойларда 
ўқувчиларни уюштириб тезлик билан Кўмак уюшма-
си бўлимларини очиш керак. Бўлимлардан у жойлар-
да ўқийдиган талабаларнинг турмушидан Марказ ҳар 
вақт хабардор бўлиши ва ҳамма вақт уларнинг холи-
дан мухобара бўлиб туриши лозим.
4. Ҳозирдан бошлаб “Кўмак”ни тарғиб этиш, га-
зета ва журналларда мақолалар бостириш, рўза ойиға 
ҳозирлик кўриб, Рамазон кириши билан ҳар бир шаҳар 
ва қишлоқлардан кўмак тўплаш, ҳайит кунига Кўмак 
уюшмасининг аҳамиятини тушунтириш бир номер га-
зета чиқариш лозимдур.
5. Газеталарга эълонлар ёзиб бутун Туркистон 
ўқувчиларининг тилакларини билиш керак. Яъни, 
ўрта маълумотли ўқувчиларни қайси мамлакат, қайси 
шаҳар олий мактабига кириши керак. Ўрта мактабни 
битирмаганларнинг қайси мактабларга кириб ўқиши 
тўғрисида маслаҳат кўрсатиб туриш лозимдур.
6.Руссия, Оврўпа ва Амриқо дорулфунун ва ўрта 
мактабларининг проғромлари ҳаёти, ўқиш ва ўқитиш 
йўллари билан таништириб туриш керак.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

90
7.Руссиянинг катта шаҳарларидаги ўрта макта-
блардан, айниқса, ишчи факулталарида Туркистон ҳу-
кумати орқали ҳаракат қилиб кўпрак ўрин олиш керак. 
Ҳаракат қилинмаса ўрин олиш мумкин эмас. Чунки, 
рабочий факультетдан ўринлар синфий иттифоқлар-
га бўлинадир. Бизда синфий иттифоқлар яхши ва му-
стаҳкам бўлмағони учун тегишлик ўринни ололмай 
қоламиз. Бу теккан озғина ўрин ҳам оврўпаликлар-
дан ортмайдир. Масалан, бу йил Петроград тоғчилик 
ишларини ўрганиш олий мадрасаси ёнидаги рабўчий 
факультетидан Туркистон тоғ ишчилари союзиға 18 
ўрин берилган эди. Бу ўринга Туркбюро В,Ц,С,П,С. 
Нуқул оврўпалиқларни юборди. Нечун ерлиқ тоғ иш-
чилари болаларидан юборилмайдир, деб сўрагонимда 
“ерлик халқ ўзи истамайдир” деган жавобни эшитган 
эдим. Ана шундай кўнгилсизлик бўлмасун учун ҳуку-
мат орқали ҳаракат қилиб тегишлик ўринни олмоқ ке-
рак.
8.Вақфлардан ҳам фойдаланиш лозимдир.