Баҳром ирзаев туркистон жадидларининг

Қандай чоралар кўрилди
Энг илгари Туркистон ва бухоролик ўқувчи-
лар-нинг умумий йиғилишларини чақиришга ва кел-
гусидаги масалаларни ҳал қилишга тўғри келди. Шул 
йиғилишда Туркистоннинг аҳволи ва ўқувчиларнинг 
вазифалари тўғрисида атрофлик равишда маъруза ўқи-
дим. Бундан бошқа Россиянинг Германиядаги ҳуқуқ-
лик ваколати ҳам савдо вакили ишчиларининг ялпи 
йиғилишида ва Татаристон Шўролар Жумҳурияти-
нинг давомига уч йил тўлиши муносабати билан татар 
асирлари томонидан ясалган тантаналик кечада Тур-
кистоннинг аҳволи тўғрисида кенг маълумот берилди. 
Мазкур кечада Германия ташқи ишлар Министрлиги 
вакиллари, Туркия, Эрон сафир(элчи)лари ва оқ сиё-
сий қочқинларнинг вакиллари ҳам бизнинг ўқувчилар 
иштирок қилдилар. Ўз-ўзларини текшириб турмоқ, 
бир ташкилот шаклини бермоқ ва бизнинг ҳуқуқли ва-
кил билан алоқа ҳосил қилмоқ мақсади билан Турки-
стон ва Бухоро ўқувчиларининг вақтинча бирлашган 
бюроси тузилди. Бу бюродан ташқари ўқувчилар ўз-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

63
ларининг ўқувчилар бюросини ташкил қилдилар. Бир-
лашган бюро тайин этилган ҳисобланиб, Туркистон ва 
Бухоро ҳукуматлари томонидан тасдиқ қилинди. Маз-
кур бюро ва ўқувчилар ташкилоти тўғрисида тузилган 
вақтлик лойиҳага биноан ул ўзининг ишини ҳуқуқга 
молик бир ташкилот сифатида олиб бориб Германия-
даги Шўро ўқувчиларининг умум иттифоқига кири-
шлари керакдир.
СССРнинг Германиядаги ҳуқуқлик вакили ёнида 
уч Ўрта Осиё Жумҳуриятларининг махсус бир сав-
до вакили бўлишини лозим топдиқ. Бу вакил савдо 
ишларидан бошқа ўқувчиларнинг сиёсий йўлбошчи-
си ҳам бўлмоғи керак. Ҳозир вакил тайин қилинган-
ча бизнинг ўқувчиларга бюро орқалик ҳуқуқли вакил 
йўлбошчилик қиладир. Ўқувчиларни тўғридан тўғри 
Масковдан ва Ўрта Осиё жумҳуриятларидан газета 
ва бошқа адабиётлар билан таъмин қилиш чоралари 
кўрилди.
Бутун Туркистон ўқувчиларига тайин қилинган 
стипендия миқдорида меним томонимдан 5 ойлик 
маош берилди.
Сўзнинг охирида шуни ҳам айтиш керак ки, Гер-
манияда ўқувчилар фойдалик иш ўрганадирлар. Улар 
келгусида юртларига қайтиб билимлари билан кўп 
фойда келтирадирлар. Шунинг учун харажат қилиб 
юборгандан кейин ҳозир уларни қайтариш табиий 
тўғри эмас. Балки, уларга ўқишларини тамом қилиши-
га имкон бериш керак(!).
Бухоро ўқувчиларининг камчилиги шулдир ким, 
уларнинг кўпи тубан даражада маълумотлик бўлиб 
ёшлари жуда кичкинадир. Табиий, чет мамлакатлар-
га ўрта ёки юқори даражада маълумотлик кишиларни 
юбориш керак. Агарда тузилган ташкилот давом қилса 
бизнинг ўқувчиларга ҳеч бир чет шахслар таъсир қила 
олмайдир.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

64
Энди келгусида чет мамлакатларга ўқувчилар 
юбо риш масаласи, махсус текширилиши ва ҳал қили-
ниши керак.