Баҳром ирзаев туркистон жадидларининг

Усмонхон 
Туркистон. 1923 йил 15 апрель.
Кўмакнинг жавоби
“Туркистон” газетасининг 152 сонида “Кўмакдан 
муфассал ҳисоб сўраймиз” деган бир бошқармага ёзу-
вни ўқидик. Бу ёзувда “Тошкентда Марказий “Кўмак” 
уюшмаси букунгача ҳисоб бергани йўқ. Бу нарса четда 
турган кишиларни шубҳага тушириши эҳтимолдир” ва 
бошқалар. Лекин, Марказий Кўмак уюшмаси газета-
да ҳисоб бергани йўқ. Бу камчиликни Кўмак уюшма-
си ўз устига оладир. Аммо, масъул ишчилар йиғинида 
марказий “Нашри маориф”нинг вазифаси ўқувчилар-
га моддий ва маънавий ёқидан кўмак эттириш эди. 
Чунки, “ўзинг учун ўл етим!” деганидек, бу ишга ҳам 
ўқувчиларнинг ўзлари ҳаракат қилмасалар, булар учун 
аҳамият берадирган ҳеч ким йўқ эканини тушундилар. 
Унинг устига халққа юқори таҳсилни тушунтирмоқ, 
ўқувчиларга кўмак бериш ва кўмак тўплашни кучайти-
риш, қисқаси мажлисларида ўлка ўзбек билим ҳайъати 
қошида ва “Кўмак” уюшмасининг умумий мажлисла-
рида ҳисоб берган эди. Агарда четда бўлиб эшитмаган 
аъзоларимиз газета орқали ҳисоб сўрар эканлар хур-
сандлик билан қарши олиб, навбатда турган вазифа-
мизни бир оз илгарирак ўтаган бўламиз.
Тошкент дорулфунуни ва бошқа мактабларда 
ўқувчилар ўқишда давом этиб турган чоғларидаги кўр-
ган қийинлиқларни тажрибадан кечирганларидан кей-
ин ва ҳам келгусида ўқушларини ва юқори таҳсилла-
рини тамом қилмоқлари учун Россияда ва чет элларда 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

58
кўрадирган қийинлиқларини кўзда тутиб 1922 йил 2 
майда: 1. Саййид Али Хўжа 2. Иброҳим Орифхонов 3. 
Камол Додахўжа ўғли 4. Ризқи Раҳимий 5. Абдувоҳид 
Жаҳонгир 6. Тўлаган Мўмин ўғли 7. Очил Хўжа 8. Аҳ-
мад Шукурий 9. Тоҳир Шокирий 10. Салимхон Тилла-
хонлар тўпланиб, “Кўмак” уюшмасини уюштирдилар.
Бу “Кўмак” уюшмасининг мақсади биринчи на-
вбатда хорижга ва ички Россияга бориб ўқувчилар-
нинг ишларини енгиллаштириш, Туркистон талаба-
ларига олий таҳсил асосларини яратмоқ нияти билан 
очилган эди. “Кўмак” ташкил этилганидан сўнг унинг 
ишчилари ҳам кўпайди. Хусусан, ҳукумат идорала-
рида ишловчи ёшлар ниҳоятда кўп кўмак бердилар. 
Шунинг билан баробар теваракдан кўп ёрдам берил-
ди. Ҳозир ҳам қараб турмасдан ўз устиларига тушган 
хизматларни бажо келтирадилар. Ўқувчилар томони-
дан бир неча ерда клуб, театру ва йиғинлар қилиб оқча 
тўпладилар. Бундан бошқа ҳар бир шаҳар ва уездларга 
алоҳида вакиллар юбориб кўмак тўпладилар.
Кўмакнинг вакили борган шаҳар ва уездларда 
ниҳоятда аҳамият бериб хейли кўмак йиғиб бердилар. 
Кўмак ҳам бунинг қаршисида ўзининг вазифасини та-
мом этиб ҳар томонга етар даражада бўлмаса ҳам ку-
чига қараб ҳар томонга ўқувчилар юборди. Биринчи 
маротаба Германияга Саййид Али Хўжа, Аҳмад Шу-
курий, Абдусаттор Абдужаббор ўғли, Вали Қаюмлар-
ни Бухоро ҳукумати ҳисобига ва ҳам турли идора ва 
наркоматлар ва ҳам Бухоро таъминотидан қуйидаги 
кишилар турли ўқиш юртларига юборилди.
Аҳмаджон Иброҳим ўғли, Султон Матқулов, Те-
мурбек Қозибек ўғли Битлиев домла, Азимбек Бе-
римжон ўғли, Абдураҳмон Мунитбой ўғли, Хайри-
нисо Мажидхон қизи, Солиҳ Муҳаммад ўғли, Собир 
Иброҳим ўғли, Абдуваҳҳоб Исҳоқ ўғли, Абдуваҳҳоб 
Муродий.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

59
Ўз таъминоти билан кетганлар: Марям Жуманиёз 
қизи, Тоҳир Шокирий, Саида Шераҳмад қизи, Насрид-
дин Шераҳмад қизи, Фузайл Шераҳмад ўғли (яна бор).