Barliq tiri organizmler sirtqi ortaliqtan hár túrli zatlardi alip ózlestiredi,olardi organ hám toqimalardiń duzilisi ushin zárúr materiyal hám energiya deregi sipatinda sarplap,shiǵindi zatlardi sirtqa ajiratip turadi

Almasatuǵin hám almaspaytuǵin aminokislotalar

Haywan aziqliǵi quramindaǵi belokli zatlardiń biologiyaliq áhmiyeti olardiń aminokislota quramlari menen ǵana belgilenbeydi.Hár túrli beloklardiń muǵdari jaǵinan parqlanadi. Bir belok quraminda ushiraytuǵin aminokislota ekinshi bir belok quraminda bolmawi múmkin.Ayirim aminokislotalardiń jetispewine qaramastan sol belok organizm ushin áhmiyetli boliwi múmkin, sonday aq qaysi aminokislotalar haywan organizmi ushin zárúr hám zárúr emesligin aniqlaw úlayirimlari bolsa uliwma sintezlezlenbewi múmkin.Organizmde sintezlenbeytuǵin bunday aminokislotalardi haywan organizmi aziqliq penen turaqli qabillap turiwi kerek. Haywan organizminde sintezlenetuǵin aminokislotalar almasatuǵin aminokislotalar dep ataladi.Bunday aminokislotalarǵa:alanin, glyutamin kislota, asporagin kislota, prolin, tirozin, cisteyn, serin, glicin kiredi. Haywan organizminde sintezlenbeytuǵin aminokislotalar bolsa almaspaytuǵin aminokislotalar dep ataladi.Bunday aminokislotalarǵa: metionin, lizin, treonin, gistidin, arginin, leycin, izoleycin, valin hám triptofan kiredi.Aziqliq yaǵniy haywan racioni quraminda ayirim aminokislotalardiń az boliwi yaki ayirimlari normadan artiq boliwi hám hár qiyli potologiyaliq jaǵdaylarǵa alip keliwi múmkin.Máselen, shoshqa hám quslar tek mákkejúweri menen baǵilǵanda, oniń quraminda triptofan aminokislotasi az bolǵanliǵi sebepli pellagra keselligi ushirawi aniqlanǵan.Kerisinshe, aziqliq quraminda triptofan aminokislotasi jeterli bolǵanda, artiqsha leycin aminokislotasi berilgende adamlarda pellagra keselligi gúzetilgen.Soniń ushin házirgi waqitta haywanǵa beriletuǵin aziqliq aminokislotalar qurami bir muǵdarda, yaǵniy birewiniń az hám ekinshisiniń kóp boliwina jol qoyilmawina itibar berilmekte.

Aziqliqliqtiń qurami bolǵan aminokislotalar (qimbatli) hám toliq qimbatli emes bolip bólinedi. Quraminda barliq almastirip bolmaytuǵin aminokislotalardi dúziwshi beloklar toliq qimbatli esaplanadi.Olar tiykarinan sút, máyek, hám gósh quramina kiriwshi beloklar.Toliq qimbatli bolmaǵan beloklarda bolsa almastirip bolmaytuǵin aminokislotalar júdá az boladi.Bunday beloklar tiykarinan ósimlik beloklari quramina kiredi. Gúyis qaytariwshi haywanlar bolsa kerekli aminokislotalardiń jetispeytuǵin bólegin úlken qarindaǵi mikroorganizm beloklari esabinan toltiradi.