Barliq tiri organizmler sirtqi ortaliqtan hár túrli zatlardi alip ózlestiredi,olardi organ hám toqimalardiń duzilisi ushin zárúr materiyal hám energiya deregi sipatinda sarplap,shiǵindi zatlardi sirtqa ajiratip turadi

Beloklardiń dúzlisi ,qásiyetleri

Beloklar tiri organizm quraminda ushiraytuġin, tirishlik ushin zárúr bolġan quramali dúziliske iye birikpe.Kletkada kolloid eritpeler jagdayinda tarqalǵan joqari molekulali azot organikaliq zatlar.Shved ximigi I.Ya.Verselius 1938- jilda azot saqlawshi organikaliq birikpelerdi ósimlik hám haywan toqimalarinan ajiratip alip oni proteyinler dep ataǵan ( grekshe protos- birlemshi,áhmiyetli degen mánisti ańlatadi. Hazirgi waqitta azot saqlawshi organik biripeler beloklar delinedi.Belok termini- máyek belogin qizdirǵanda aq reń payda boliwina tiykarlanġan.Beloklar hár qanday tiri organizm toqimsiniń tiykarġi bólegi bolip esaplanip, toqimada bolatuġin processlerse qatnasadi.

Hár qanday tiri organizmde sonday aq haywan organizminde hár túrli organikaliq hám anorganilaliq (suw mineral duzlar,nikleyn kislotalar,uglevodlar may hám may tárizli zatlar vitaminler ,garmonalr) bar.Bulardiń barliġi haywan organizm tirishligi ushin júdá áhmiyetli.Lekin beloktiń áhmiyeti óz aldina.Organizmde beloktiń mińnan artiq túri bar.Belok organimde bolatuġin hár túrli fiziologiyaliq funkciyalardi orinlawda qatnasadi. Bulshiq et toqimalardıń qisqariwi as sińiriwi.ósiwi hám rawajlaniw siyaqli processler belok qatnasinda boladi.Máselen

organimde zat almasiw processi,biologiyaliq katalizator yaǵniy fermentler hám biologiyaliq aktiv zalar- garmonlar (insulin,lipokain,adrenalin qatnasinda boladi.Haywan organizmin hár qiyli keselliklerden qorǵaydi.Bunday beloklar antitelalar dep ataladi.Bunnan basqa toqimalardıń quramina kirip,organizmniń tayanish toqimasin( shemirshek,súyek) payda qiladi.Násillik belgilerdi násilden ńásilge kóshiriwde quramali belok nukleoproteidlerdiń roli úlken.Soniń menen birgelikte haywan organizmindegi belokli zatlar barqulla ózgerip jańalanip turadi.Uliwma tiri organizmniń tirishligi ushin zárúr bolġan barliq fiziologiyaliq hám bioximiyaliq processler belok penen tikkeley baylanisli