Barliq tiri organizmler sirtqi ortaliqtan hár túrli zatlardi alip ózlestiredi,olardi organ hám toqimalardiń duzilisi ushin zárúr materiyal hám energiya deregi sipatinda sarplap,shiǵindi zatlardi sirtqa ajiratip turadi

Keton birikpeler haqqinda túsinik

Keton birikmalar tiykarinan may kislotalariniń ,ásirese may kislotasińiń toliq oksidlenbewi nátiyjesinde payda bolip ,organizmde toplanatuġin ónim.Bunday birikpelerge tómendegilerdi kórsetiw múmkin.

CH₃-CO-CH₂-COOH aceto sirke

CH₃-CH-CH₂-COOH β-oksi may kislota

│

OH
O

CH₃-C// aceton siyaqli
\CH₃

Bunday birikpeler qan quraminda kóbeyip sidik penen ajiralip shiġiwi acetonuriya yaki ketonuriya dep ataladi.

Uliwma haywan organizminde maylar hám uglevodlardiń almasiwi normada bolġaninada ġana β oksidleniw reaksiyasi aqirina shekem normada boladi.Egerde organizinde uglevodlardıń almasiwi buzilsa( kóp ġana haywandi tuwri baġilmawi nátiyjesinde júzege keledi),Haywan organiminde may kislotalariniń β-oksidleniwi buziladi, nátiyjede aqirġi basqish,yaġniy β keto may kislotasi koenzimi-Ac niń acetil koenzim A ga ótishi buziladi.Nátiyjede β-keto may kislotasiniń koenzim-A si β- oksi may kislotasi hámde acetonlardıń payda boliw reaksiyasi kúsheyedi.Bul birikpelerdi keton dánesheler dep ataydi.Bul waqitta qanda hám kletkalarda keton dánesheleriniń mugdari 40-50% kóterildi.Zat almasiw normada bolġan organizminde bolsa keton danesheleriniń sani 100 ml qanda 6-7 mg% boliwi kerek.Saw haywan sidigi quraminda 9-10mg% bolsa.kesellengen haywan sidiginde bolsa 250-300 mg% ġa shekem boladi.Keton dánesheleri kóbeygende olar oksidlenip úlgermeydi,bul bolsa qanda kislotalardiń muǵdarin asiradi hám qanniń bufer siyimliliǵi bul lislotalardi neytrallap úlgermeydi,nátiyjede qanniń pH kislotali ortaliqqa ózgeredi.Bul teńsalmaqliqtıń ózgeriwi haywan nerv sitemasinıń tásirleniwine alip keledi.

Ketenuriyada aceton okpeden dem aliw jollari arqali yaki ter bezleri arqali shiġip turadi.Soniń ushin kesellengen organizmnen aceton iyisi kelip turiwi múmkin.Bunday kesellikti dawalawda organizge glyukoza jiberiw hám uglevodlar almasiwin tiklew kerek.