Barliq tiri organizmler sirtqi ortaliqtan hár túrli zatlardi alip ózlestiredi,olardi organ hám toqimalardiń duzilisi ushin zárúr materiyal hám energiya deregi sipatinda sarplap,shiǵindi zatlardi sirtqa ajiratip turadi

Uglevodlar almasiwiniń basqariliwi hám oniń patalogiyasi

Tiri organimlerde bolatuǵin barliq processler orayliq nerv sistemasi hám garmonlar tárepinen basqariladi.Sonday aq uglevodlar almasiwi tiykarinan usilar tárepinen basqariladi.Tiri organizmler kletka hám toqimalardaġi barliq zatlar almasiwiniń qanday ámelge asiwi bunda qatnasatuġin fermentlerge tuwridan tuwri baylanisli.Sonday aq fermentler aktivligi qay dárejede boliwi kóp fartorlarǵa baylanisli.Fermentlerdiń aktivligi orayliq nerv sistemasiniń basshiliǵinda bolip iqlim shárayatina, jil máwsimine,temperatura, basim, substrat koncentraciyasi siyaqli faktorlarǵa baylanisli.Lekin uglevodlar almasiwina insulin, adrenalin siyaqli garmonlar tuwridan tuwri tásir etedi.Insulin garmoni qan quramindaǵi artiqsha glyukozaniń toqimalarina ótiwde qatnasadi, kletkalar membranalarinń ótkiziwsheńligin kúshettiredi.Glyukolizde qatnasatuġin fermentlerdiń sintezleniwin tezlestiredi.

Demek insulin garmoniniń muǵdari qanda ózgerse yamasa kemeyse, qanda glyukoza kóbeyip ketip, ol sidik penen shiǵa baslaydi.Glyukozaniń qanda kóbeyiwi adrenalin garmoniniń organizmdegi muġdarina baylanisli boladi.Adrenalinniń muġdari bolsa organizmniń jaġdayina, yaǵniy tinishliǵina baylanisli boladi.Ásirese stress halda muǵdari kóbeygen bolip, glyukozaniń qannan toqimaǵa ótiwine tosqinliq qiladi, hám bawir bulshiq et siyaqli glyukogenniń glyukozaǵa tarqaliwin tezlestiredi hám nátiyjede qanda glyukoza kúsheyip ketip sidik penen shiǵa baslaydi.Qanda glyukozaniń kóbeyip ketiwi(saw qaramal qoy siyaqli haywanlardiń qaninda3,3-3,4(mmol/l) yaki 60-70% boladi.

Demek qanǵa ótken glyukoza toliq ózlestiriliwi ushin organizm, ásirese insulin garmonin islep shiǵariwshi asqazan asti bezi saw boliwi hám organizm keri jaǵdaylardan awlaqta boliwi kerek.Qant keselligi payitinda basqa ayirim zatlar almasiwi, ásirese maylar almasiwi buziladi,nátiyjede glyukozuriya awir jáǵdaylarda bolġanda, qanda keton dánesheleri(β- oksi may kislotasi,acetosirke kislotasi hám acetonlar) kóbeyip ketip, olar sidik penen ajiralip shiġa baslaydi.Soniń ushin maylar almasiwiniń qanday hám qant keselligi qanday jaǵdayda ekenligin laboratoriyada sidikti keton dáneshelerdi aniqlaw maqsetinde sipat reaksiyalar qilip kóriledi.